Geen inbeelding

Vreemd dat de Nederlandse taal het woord fantasme niet kent.

De spellingcontrole onderstreept het als verkeerd, en het komt niet in de woordenboeken voor. Het betekent een voorstelling die jij je maakt. Bijvoorbeeld dat er iets op je hoofd zou kunnen vallen als je onder een ladder doorloopt. Het is een inbeelding die je helpt om gevaarlijke toestanden in de omgeving te verijdelen of te vermijden.

De angst wordt aangedreven door zintuiglijke waarnemingen die aanleiding geven tot  fantasmen over wat die zouden kunnen betekenen. Stel je zit rustig alleen in huis en je hoort ineens een geluid dat je niet meteen thuis kunt brengen. Het is iets onbekend dat misschien een gevaar zou kunnen betekenen. Stel het is een inbreker. Dat is al een fantasme dat de kop opsteekt. Het is een element in de analyse die je aan het maken bent.

Stressreactie

Als de onrust niet tot bedaren komt, of bevestigd wordt door nieuwe elementen, zoals een herhaling van het onverklaard geluid, gaat het organisme in angstmodus. Het eerste wat gebeurt, is een verhoogde waakzaamheid. Je onderbreekt wat je aan het doen was. Je gaat luisteren of je het geluid nog hoort.  Je hele aandacht wordt daarop geconcentreerd. Je hoort scherper.

Intussen ga je waarschijnlijk je schouders optrekken, sneller ademen, je bloeddruk gaat omhoog door toedoen van het adrenalinegehalte. Het is alsof ineens een programma gaat lopen dat het organisme voorbereidt op aanval of verdediging.

Vluchten of vechten

Deze reactie maakt deel uit van de bedrading waarmee we geboren zijn. Dat is angst in wezen. We merken iets op wat we niet thuis kunnen brengen en dat zich niet met de gewone middelen laat bezweren, en het frappante is dat dit zowel door reële als door ingebeelde bedreigingen kan gebeuren.

Het is een overlevingsmechanisme waarmee we behept zijn en we zouden niet zonder kunnen. Het kan echter ook uit de hand lopen. Soms gaat de angst de overhand nemen, en ons van een deel van onze vermogens beroven.

In plaats van een nuttig overlevingsmechanisme wordt angst dan een obstakel dat de controle over de eigen levensomstandigheden vermindert in plaats van vermeerdert.

Afbeelding: Sigmund Freud. Free stock picture.