Fantasmen

Je vult het gewoon zelf in.

Wanneer mensen iets niet begrijpen, of iets niet weten, gaan ze de gaten invullen met behulp van de verbeelding. Dat is een algemeen voorkomend fenomeen; bekend onder de naam projectie.

Ik had het er onlangs over met een adolescent van zestien jaar, die door een pijnlijke crisis van liefdesverdriet heen moest. Je zult altijd zien dat de jongen in kwestie zich gaat verbeelden waar de ander is, wat ze doet, of waarom ze gedaan heeft wat ze deed.

Op dat moment wordt heel je aandacht opgeëist door dit soort vraagstukken. Je probeert je voor te stellen hoe het geweest zou kunnen zijn. Dat heb je ook met al onze fantasmatische voostellingen over de Godfiguur. We projecteren onze gevoelens en dat lukt blijkbaar beter naarmate de leegte groter is, en het gemis schrijnender.

Menselijke vorm

Doorgaans zal deze voorstelling antropomorfe eigenschappen hebben.

Dat betekent dat we aan het Opperwezen eigenschappen toedichten die eigenlijk des mensen zijn, zoals barmhartigheid en rechtvaardigheid. Of jaloezie in het geval van Jahweh. Daardoor wordt God een persoon die als het ware deel van het huishouden gaat uitmaken. Het is een manier om de dreigende oneindigheid van het niets een naam en een karakter te geven, waardoor de omgang met dat niets op een vertrouwelijke manier kan gebeuren.

We zijn dan niet langer alleen in het heelal, maar in het gezelschap van iemand die voor orde, rust en begrijpelijkheid zorgt.

Dat is heel mooi en prettig om over na te denken maar het valt natuurlijk niet vol te houden.

Abstract

Ik ben het op dit punt volledig eens met Baruch Spinoza die elke antropomorfe Godvoorstelling consequent afwees. Als we intellectueel eerlijk zijn, moeten we toegeven dat we er niet van weten, of er een God is, en zo ja wat voor eigenschappen die heeft. Met wetenschappelijke middelen valt er niets vast te stellen.

Wat we wel kunnen vaststellen is dat miljarden wel zoiets geloven, en handelen in het licht van dat geloof. In die zin is het geloof wel degelijk een historisch en nog steeds actueel feit. We kunnen de geschiedenis niet begrijpen als we geen enkele kennis hadden over wat God tot ons zegt en hoe Hij of Zij tot ons spreekt.