Het ruimtefornuis

Een athanor staat ook bekend als kosmische oven.

Het is een woord dat mijn aandacht trok omdat ik het niet kende, terwijl ik met iets heel anders bezig was, namelijk het opzoeken van een plaatje van de moloch voor de dagboekbijdrage van gisteren.

De term verwijst naar de alchimie uit middeleeuwse en renaissance tijden. Daar zit een esoterische kant aan, wat niet wegneemt dat de alchimisten uit die dagen de voorlopers en de baanbrekers zijn van de scheikundigen van vandaag. Het woord zelf komt uit het Arabisch, at-tanoer en betekent oorspronkelijk oven, fornuis of heetwaterbron.

De athanor is dientengevolge de hittebron die de warmte levert voor de alchimistische verteringsprocessen. Het gaat om allerlei vormen van transformatie van materies door het gebruik van warmte, waaronder als schoolvoorbeeld de distillatie mag gelden.

Verdamping

Door een aangepaste temperatuur te voorzien kunnen vloeistoffen tot gas worden omgezet, om vervolgens door condensatie neer te slaan op een kouder oppervlak, zodat de gezuiverde stof kan worden opgevangen.

Het is een procedé dat ons nog steeds bekend is en dat volop wordt gebruikt bijvoorbeeld om gedestilleerde dranken te produceren, zoals jenever en whisky.

Meestal zorgt opwarming ervoor dat een vaste stof zoals ijs zich omzet in een vloeistof zoals water, om vervolgens, bij nog hogere temperatuur over te gaan in gas zoals damp of stoom.

Het kan echter gebeuren dat het stadium van de vloeistof wordt overgeslagen, en dat de vaste stof rechtstreeks in gas over. Dat wordt sublimatie genoemd, wat alweer een alchimistische term is.

Het gevormde gas kan zich dan weer in vaste vorm aan een koude wand aanhechten.

Natuurkunde

Dit zijn allemaal puur natuurkundige processen waar op zich geen enkele toverkunst komt bij kijken..

Het gaat niet om hekserij, maar om het controleren van de temperatuur, waarbij de athanor onontbeerlijk was, omdat het toen een zeldzame mogelijkheid bood om een quasi constante temperatuur van het gewenste niveau te bereiken.

Van een heel ander niveau is de alchimistische vertering. Door een bepaalde stof in een gesloten container gedurende bepaalde tijd op een bepaalde temperatuur te houden, dacht men een bepaalde transformatie of rijping te kunnen bekomen.

De uitvinding van het ventiel maakte het mogelijk de luchttoevoer in de oven naar wens te regelen, wat de temperatuur rechtstreeks beïnvloedt.

De steen der wijzen

De oven van de alchimist bevatte een eivormige kogel die gevuld kon worden en die het ei der wijzen werd genoemd. Die speelde een rol in de zoektocht naar de steen der wijzen of lapis philosphorum

In de zestiende eeuw kwam een oven uit die Luie Hendrik werd genoemd (Piger Henricus in het latijn) waarbij de brandstof gecontroleerd wordt toegevoerd via een buis, zodat je er minder naar om moet kijken. Zodoende ziet de alchimist tijd vrijkomen voor andere taken.

Bron: Wikipedia.fr