Verstandhouding

Als we willen dat onze boodschap overkomt, moeten we ons uitdrukken in de taal die onze  gesprekspartner kan begrijpen.

Het idee kan evident lijken, maar er wordt vaak tegen gezondigd, met name in de arts-patiëntrelatie. Elkaar begrijpen is niet altijd vanzelfsprekend. In principe bestaat er een ongelijkheid tussen de twee deelnemers aan het gesprek. De arts beschikt zowat per definitie over meer kennis, dan toch over de medische aspecten van de zaak, én over meer macht.

De geneesheer of –dame heeft omtrent het onderwerp gezondheid en verzorging een grotere woordenschat en zal ongewild en ongemerkt zijn of haar definities opleggen.

Woorden

De woorden die we als arts gebruiken, en die voor hem of haar een welbepaalde betekenis hebben, zijn niet altijd bekend bij de hulpvrager, of deze kent er een andere betekenis aan toe.

Een woord als ‘migraine’ bijvoorbeeld wordt door zowat iedereen in verschillende betekenissen door elkaar gebruikt, terwijl het medisch gebruik afhankelijk is van een strikte definitie.

Wanneer we een bepaalde diagnose uitspreken zouden we altijd en systematisch na moeten gaan wat de hulpvrager ervan begrepen heeft. Vaak  gebeurt dit niet. Het  is een vaststelling die ik elke dag wel meerdere malen kan doen, dat de communicatie tussen arts en patiënt veel te wensen overlaat. Te veel jargon en te weinig tijd om op de details in te gaan.

Emoties

Voor een goed begrijp is het noodzakelijk niet alleen de feitelijke aspecten van de mededeling in oogschouw te nemen, maar ook de emotionele weerslag daarvan op te vangen. Nu zijn er veel artsen die bang zijn niet alleen voor het ‘tijdverlies’ dat een goede communicatie meebrengt, maar ook voor de emotionele investering die van je gevergd wordt wat de verwerking betreft.

Tijdsverlies mag je het niet noemen, maar het vergt wel een tijdsinvestering die zich later zal lonen.

Hoe meer details je verstrekt, als hulpverlener, hoe langer het duurt en hoe meer kans dat emoties aan de oppervlakte te komen.

Wanneer de mededeling ongunstig is zoals in het geval van een slecht nieuws gesprek, is de kans groot dat ook emoties als woede, verdriet en onbegrip aan bod komen. De hulpverlener moet voldoende beslagen op het ijs gaan en over een dosis emotionele weerstand beschikken, die je onder meer op peil kunt houden door teamwerk en intervisie.

Als huisarts werken we vaak geïsoleerd en is er van een team soms weinig sprake. De jongere generatie is daar anders in en werkt graag in verband met anderen, met vergaderingen etc., maar oude knarren zoals ik komen uit een tijd waarin dat allemaal niet of nauwelijks bestond.

Voorbij de woorden

De communicatie tussen arts en patiënt berust niet alleen op woorden.

Wat even belangrijk is en wat ook vaak over het hoofd wordt gezien is wat heet de  non verbale communicatie. Hoe minder mensen van ons jargon begrijpen, hoe meer de non-verbale communicatie doorweegt. Ook die moeten we beheersen, vanuit een kommer voor de kwaliteit van de zorg, die gebaat is bij een betere arts-patiënt communicatie.

Afbeelding: Gustave Moreau. Oidipoes en de Sfinx