Van vlees en bloed

Mijn opvoeding is zonder enige twijfel doordesemd door de roomse leer.

In het onderwijs is de r.k. kerk in het Vlaanderen van vandaag nog steeds oppermachtig, al kun jet het niet met vroeger vergelijken.  Als leerling van de Jezuïeten werd ik opgeleid om tot de  gelovige elite van het land te gaan behoren. Het was een eliteschool, daar moeten we niet flauw over doen. Ik stel dat zonder enige pretentie vast als een droog feit. Duizend leerlingen en geen enkel meisje, en trouwens geen enkele vrouw.  Dat terzijde, maar het kwam er wel bij: geen contact met het vrouwelijk geslacht op school.

Toen was dat normaal, en nu kunnen we ons dat niet meer voorstellen. Mijn ouders kozen daar bewust voor, te proberen tot de bovenlaag van de middenklasse te behoren en ervoor te zorgen dat hun kinderen het nog verder schopten in die richting. Het was onbehoorlijk kritiek uit te oefenen op de officiële standpunten, al mocht je wel je mening hebben, zolang het maar bij hypothesen bleef, als je daar maar niet ging voor strijden.

Het mag geen verbazing wekken, gezien de katholieke standpunten ter zake, dat lichamelijkheid in het algemeen, en seksualiteit in het bijzonder, niet aan bod kwamen. Als jonge volwassene was ik er niet op voorbereid om daar vlot mee om te gaan om het zacht uit te drukken.

Schaamrood

Er waren geen woorden voor.

We hebben welk enkele keren seksuele voorlichting gekregen, maar dat was toch allemaal zeer besmuikt, en doortrokken van de muffe sfeer van de jaren zestig en zeventig. Masturbatie mocht niet en anticonceptie was verkeerd. Homoseksualiteit was een afwijking. De onkuisheid was iets voor heidenen en buitenlanders. Wij Vlamingen werden daar ver van gehouden dankzij het waakzaam oog van onze moeder de Heilige Kerk. Ik bedenk dat niet allemaal zelf.

Toen de kleurentelevisie zijn intrede deed in de huiskamers, zo begin de jaren zeventig keken we met rode oortjes naar de Nederlandse televisie, waar meer mocht dan in Vlaanderen. Preutsheid was trouwens geen r.k. monopolie, want de hele maatschappij was daarvan doortrokken, ook aan de niet-confessionele kant, al was het bij de katholieken wellicht een graad erger.

Je geaardheid ontdekken en aanvaarden was niet zo gemakkelijk in dat klimaat. Dat was voor mij persoonlijk nog een bijkomende verwikkeling op weg naar de lichamelijkheid.

Kennis

In mijn opvoeding stond kennis centraal en niet gevoelens, laat staan lichamelijke behoeften.

Ik diende op te groeien tot iemand die veel wist en dat leidde tot een onderbelichting van de lichamelijkheid. Het lichaam diende tot de dienst van de geest te staan en geen eigen eisen te stellen.  Op allerlei subtiele en minder subtiele manieren werd ons duidelijk gemaakt dat alleen het geestelijke van belang was, en het lichamelijke niet.

Overdreven aandacht voor lichaamsverzorging en kleding gold als wuft en frivool en de kleding moest vooral dienen om het lichaam zoveel mogelijk te bedekken. Het zesde en het negende gebod waren spreekwoordelijk. ‘Doe nooit wat onkuisheid’ is en “weest steeds kuis in uw gemoed.” Wat precies onkuisheid was, kwam je als kind niet zo gauw te weten, alleen dat het met lichamelijkheid te maken had en met de uitscheidingsorganen en dat het dus vies was.

Het woord ‘kuisen’ betekent in Vlaanderen poetsen of schoonmaken, en de associatie tussen onkuis en vies lag dus voor de hand. Het was iets verwerpelijk,  alleen te vergelijken met het communisme in termen van puur kwaad. Voor de katholiek staat het zielenheil centraal in de hoop het eeuwig leven deelachtig te mogen worden en de hemelkoren te vervoegen. Deze pret was niet weggelegd voor onkuise lieden en voor communisten.

Besluit

Het spreekt voor zich dat ik in de puberteit gekomen een onweerstaanbare nieuwsgierigheid ontwikkelde naar alles wat verboden was, zoals seks, drugs en het communisme. Dat laatste was in het begin van de jaren zeventig nog salonfähig om op het einde van de jaren zowat te verdwijnen, toch wat Europa, wat heel opmerkelijk is als ik aan dit alles terugdenk.

Afbeelding: de heilige Maria Goretti, martelares van de zuiverheid. "Liever sterven dan onkuisheid."