Eigenaardige gewaarwordingen

We horen allerlei vreemde verhalen in de praktijk.

We zijn daarmee bij kenmerk nummer acht van de negen aanbeland, die samen een soort definitie geven van het wazige ziektebeeld ‘borderline’ persoonlijkheid. Ik hoop dat we dat intussen een klein beetje scherper hebben gekregen, al zullen er veel vragen onbeantwoord blijven.

Of borderline nu echt een ziektebeeld is, weet ik niet. Daar woeden nog altijd pennentwisten over en we zijn er nog niet uit. Je kunt het zien als een werkhypothese, een denkmodel dat niet dient om hulpvragers ergens in te klasseren noch om er hen op vast te pinnen, maar dat ons in de hulpverlening veeleer moet inspireren de juiste houding aan te nemen, en dat zal de houding zijn die de beste vruchten afwerpt in termen van inzicht en toegenomen autonomie van de hulpvrager.

Waan

Wat je ook hoort, zijn verhalen over allerlei psychische belevingen, soms met een mystieke inslag, al dan niet onder invloed van middelengebruik.

Cannabis is een kruid dat bijvoorbeeld net in deze groep tot vreemde reacties kan leiden. Het gebruik ervan, of van een aantal andere onwettige middelen, kan psychotische beelden uitlokken, toestanden waarin waanvoorstellingen het overnemen van de werkelijkheid.

Ze vertellen bijvoorbeeld dat ze uit hun lichaam kunnen treden, zodat hun ziel als het ware rond kan vliegen en een zicht van buiten krijgen. Het ontsnappen aan allerlei lichamelijke beperkingen die we allemaal delen, is zo een thema dat wel eens aan bod komt. Of  ze krijgen een diepte-inzicht krijgen in de wereld, of ze hebben contact met God, Maria of een Aartsengel.

Ze kunnen stemmen horen, of beelden zien, heel achterdochtig worden of in de war zijn.

Deze ervaringen kunnen zeer beangstigend zijn, al kan het voorkomen dat de persoon deze verschijnselen met plezier als een vorm van almacht aanvaardt.

Onderscheid

Hier komen we naar mijn smaak wel dicht in de buurt van de psychose. Als deze verschijnselen zich vaker voordoen of een voorname rol gaan spelen, dan zijn we beter af, de diagnose borderline door die van psychose te vervangen.

Het verschil is dat de borderline persoonlijkheid af en toe, of alleen in bepaalde omstandigheden, psychotische episodes meemaakt, en tussenin ervan gespaard blijft, terwijl de echte psychotische patiënt er het grootste deel van de tijd mee is behept.

Zo heb ik wel eens iemand gezien die een psychotische opstoot deed door toedoen van koorts ten gevolge van een ernstige keelontsteking.

Het is alweer een wazige grens, die in de praktijk niet altijd scherp valt af te lijnen.

Naïef

In het voorbijgaan mogen we ook even opmerken dat deze mensen met borderlinepersoonlijkheid niet alleen gemakkelijk in middelengebruik vervallen, maar ook soms hun vertrouwen schenken aan de verkeerde personen. Ze laten zich van alles op de mouw spelden, en ze laten zich gemakkelijk misbruiken, onder meer door lieden die zich voor hulpverlener uitgeven of die allerlei magische of 'alternatieve' diensten aanbieden.

Tegen de tijd dat ze klaar zijn om naar de hulpverlening te komen, hebben ze dikwijls al een paar nare ervaringen achter de rug en vertonen ze paradoxaal genoeg wantrouwen ten opzichte van ons.