Wikken en wegen

De diagnosestelling in de psychiatrie hangt af van een Amerikaans handboek.

Wat ik zeer moeilijk vind, en na het lezen van wat artikels zondagmiddag ben ik er nog meer beduusd van, is hoe het diagnostisch onderscheid tussen bipolaire stoornis en borderline persoonlijkheid te maken.

Er is veel overlap tussen beide beelden en het onderscheid is in de praktijk moeilijk te maken, Toch zijn het twee beelden die door de internationale psychiatrie apart worden erkend, zoals blijkt uit de bijbel van de geestelijke gezondheidszorg, de DSM, of voluit  Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Na de jongste herziening in 2013 is het handboek aan zijn vijfde editie toe, en we hebben het nu over DSM-V.

Dit is in wezen het werk van de American Psychiatric Association's (APA) en in de Verenigde Staten, maar ook daarbuiten geniet het een universele reputatie. Het is echter in wezen een omgevallen boekenkast, waarin verschillende denkwerelden naast elkaar zijn gezet, maar niet met elkaar verweven. In principe zou het echter voor elk geval van geestelijke storing een gepaste categorie moeten bieden.

Bipolair

Bipolaire stoornis wordt gerekend tot het affectieve spectrum en komt bij 2-4% van de bevolking voor.

Op de voorgrond staat het onderhevig zijn, al dan niet cyclisch, aan hevig humeurschommelingen.  De stemming pendelt tussen depressieve en manische episoden en wordt zelden lang achter elkaar stabiel. De manische periode is het tegenovergestelde ofwel de tegenpool van een depressieve periode, vandaar de term bipolair (tweepolig). Deze term werd in 1953 voor het eerste gebruikt door Karl Kleist.

Deze minder stigmatiserende term benadrukt de tweepoligheid van de ziekte: van tijd tot tijd extreem uitgelaten of juist extreem neerslachtig.

Vroeger heette dit de manisch-depressieve stoornis. Dat gaat terug op Emil Kraepelin (1856-1926,) zeg maar de vader van de psychiatrie en degene die de grote lijnen heeft getrokken van de systematische indeling van geestesstoornissen zoals we die vandaag kennen en gebruiken.

Vraagtekens

Het verschijnsel is dus al heel lang bekend, maar toch blijft het een geheimzinnige ziekte die in een groot aantal gevallen, maar niet in allemaal, erfelijk bepaald is.

De stemmingswisselingen kunnen af en toe optreden, met periodes van een normale stemming tussendoor, maar ook snel achter elkaar pieken en dalen vertonen. Snelle en wisselende op elkaar volgende vormen van stemmingen heet "rapid cycling". Ook gemengde episodes treden op bij sommigen die met de stoornis zijn behept.

Wat je er op het internet kunt over vinden is een Chinese puzzel, en na lectuur van Wikipedia en dergelijke blijven we met veel vragen zitten. Het is een van de grote overblijvende mysteries  van de geneeskunde.

Wat we wel weten is dat er al vele jaren een beeld bekend is van een bepaald type persoonlijkheid  dat extreme gemoedswisselingen vertoont. Dat is de juiste term. Het is een ingebakken afwijking die het gemoed aantast, of met andere woorden het humeur rond doet zwalpen.

Als dat zwalpen gebeurt in termen van dagen weken, en als het om hoge pieken en diepe dalen gaat, zal het wellicht een bipolaire persoonlijkheid zijn. Als de inwendige onrust daarentegen sneller varieert, soms van uur tot uur, met minder grote excessen, dan zou het om een borderline persoonlijkheid kunnen gaan. Daarover later meer.