Aangetast

Een pijnlijk en uitzichtloos leven.

We maakten gisteren kennis met Francine, die ik jaren heb behandeld op basis van methadon substitutietherapie voor heroïneverslaving. Uiteindelijk is zij uit het leven gestapt, dat voor haar wellicht zo weinig waarde had, omdat ze er zo weinig pret aan beleefde, en omdat ze er zo weinig controle over had. Alles in de psychiatrie heeft met controle te maken, veel meer dan de pret. Dat is de kern van de zaak, denk ik.

Gemoed

Het mag duister klinken, maar ik verklaar me nader.

Francine heeft veel pijnlijke momenten in haar leven meegemaakt en heeft er nooit de controle over gekregen. Uiteindelijk kon ze de uitzichtloosheid niet meer aan. Hoe zou het komen dat zij op zo een manier aan een droevig einde is gekomen, ondanks alle hulpverlening en medische zorgen?

Het is verleidelijk met de vinger te wijzen naar het seksuele misbruik waar ze als kind aan bloot stond, zo rond het begin van de puberteit. Ik kan me voorstellen dat het een verwoestende ervaring is omdat dit het grondvertrouwen aantast. De geborgenheid valt weg en het kind leert de volwassenen wantrouwen. Dat moeten we allemaal leren, maar liefst niet te vroeg en niet op die manier.

Het wantrouwen kan zo groot worden dat het alles gaat overheersen. Het gevaar komt doorgaans van de meest nabije volwassenen, de vader, de stiefvader, een oudere broer. Dat maakt de breuk van het vertrouwen des te groter. Als die breuk zo diep is dat ook het grondvertrouwen is aangetast kan dat wellicht voor levenslange schade zorgen.

Verklaring

Kindermisbruik komt vaak voor in de verhalen die ik heb gehoord.

Incest en pedofilie komen überhaupt veel voor in onze samenleving, veel meer dan we zouden wensen, en veel meer dan we weten, want gezien de algemene verguizing van het verschijnsel, speelt zich alles in het verborgene af, meestal in de schoot van de familie, soms met de stilzwijgende medeplichtigheid van derden, met name de moeder die niet optreedt zoals ze zou moeten.

Grofweg zou je kunnen stellen dat het grondvertrouwen is aangetast als de moeder van haar voetstuk is gevallen. Dat is zo ongeveer wat een psychoanalyticus ons zou kunnen vertellen. Dat is zeer de moeite waard om iemand als Francine beter te kunnen verstaan, in de hoop dat we haar of gelijkaardige hulpvragers beter zouden kunnen helpen, maar het is niet voldoende.

Twijfel

We kunnen proberen het ook met een andere bril te bekijken.

Het slachtoffer zijn van kindermisbruik is pijnlijk en schadelijk maar het leidt niet systematisch naar een chaotisch leven. Ik heb een doortimmerd vermoeden dat hier nog iets meer aan de hand is, iets wat Francine tot een kwetsbare persoon bestempelt, die extra schade heeft geleden, door een bijzondere gevoeligheid waar ze sinds de geboorte mee behept is.

Ik denk dan aan een gemoedsstoornis, maar daar moeten we het morgen over hebben.