In 2015 is mijn boek ‘Miguel Molinos, de laatste ketter’ verschenen. Naar aanleiding van het vijfjarig bestaan van dit boek werd ik geïnterviewd door journaliste Karolien Selhorst. Hieronder vindt u het interview.

Dirk, wanneer is je fascinatie voor Molinos begonnen en wie is hij?

“Dat heeft te maken met mijn katholieke opvoeding. Ik kom uit een katholiek nest en ik kreeg als kind het christelijke geloof als het ware met de paplepel ingelepeld. Naarmate je ouder wordt, ga je je echter vragen stellen bij dat geloof, bij de waarden ervan en bij de godsgedachte. Wat voor iemand is God en wat kan hij betekenen?

Mijn moeder was ziek en had multiple sclerose. Dat gegeven heeft mijn jeugd overheerst en me al vroeg geconfronteerd met de vraag naar de zin van het lijden. Als God rechtvaardig en almachtig is, en hij laat zo een lijden toe, dan klopt er toch iets niet? Bovendien werd ik tijdens mijn opleiding als arts geconfronteerd met de wetenschappen en ook in die context ga je je vragen stellen bij wat het godsverhaal betekent. Daarnaast heeft het instituut kerk heeft veel van zijn geloofwaardigheid ingeboet.

Toen ik kind was, was de kerk oppermachtig. Ondertussen heeft die veel van haar krediet verloren. Dat was het spanningsveld waarin ik lange tijd verkeerde. Nu, wanneer is mijn fascinatie voor Molinos begonnen? Zo ergens rond het jaar 1990 tikte ik op het Ladeuzeplein in Leuven bij een uitverkoop van gebruikte boeken van de universiteitsbibliotheek een boek op de kop dat me niet los zou laten. Het ging om een congresverslag uit de jaren 50 waarin een bijdrage stond van de jezuïet Paul Dudon s.j. (1859-1941) over Miguel Molinos (1628-1696.) Zijn proces dat van 1685 tot 1687 duurde, hield Europa een tijdlang in de ban en werd gevoerd door de Heilige Romeinse Inquisitie, niet te verwarren met de Spaanse Inquisitie die in Spanje huishield. Molinos is de laatste ketter die veroordeeld werd.

Het proces speelde zich toentertijd af in Rome waar Molinos jarenlang een succesvol leven heeft geleid. Hij kende allerlei bekende mensen, hij was kind aan huis bij de paus en hij was de biechtvader van Christina van Zweden. Zij had troonsafstand gedaan van Zweden, omdat dat een protestants land was en was neergestreken in Rome.

De filosofie van Molinos was: doe vooral geen moeite. Je moet je niet verzetten tegen allerlei opwellingen; go with the flow als het ware. Dat wordt ook wel het quiëtisme genoemd.

De quiëtisten binnen de christelijke leer geloofden de zielenrust te bereiken, niet door allerlei vormen van zelfkastijding, maar door alle spanningen te laten wegvloeien in de meditatie. Als men zich maar terugtrok in een ingekeerde meditatie, trad men vanzelf de volmaaktheid binnen. Het komt er vooral op neer om geen inspanningen te doen. Alle inspanningen, scrupules en gewetensbezwaren brengen ons verder van ons doel.”

Waarom is Molinos in opspraak gekomen? Hij was nochtans kind aan huis bij de paus en bij allerlei notabelen?

“Dat heeft te maken met de heersende visie in de zeventiende eeuw, met Lodewijk XIV die het op een bepaald ogenblik het aan de stok had met de jansenisten. Zij hadden heel veel kritiek op de katholieke kerk van toen en op het absolutisme van bepaalde vorsten in die tijd. Op een bepaald moment is ook Molinos in het gezichtsveld gekomen van Lodewijk XIV, die toen opdracht heeft gegeven aan zijn ambassadeur in Rome, kardinaal D’Estrées, om Molinos ten val te brengen. De Franse kardinaal was nochtans een goede vriend van Molinos.

Bovendien begonnen bepaalde lieden de leer van Molinos van ‘laissez-faire’ met een kwaad oog te bekijken. Uiteindelijk werd Molinos gearresteerd en gevangengezet. Het inquisitieproces dat hierop volgde zou twee jaar duren, en zelfs Paus Innocentius XI moest het ontgelden. Hij was altijd een bewonderaar van de Spaanse mysticus geweest.”

Wat boeit jou nu zo in de figuur van Molinos?

“Het feit dat Molinos zo hoog in aanzien stond en toch van zijn voetstuk valt, die ambiguïteit boeit mij wel. Hij werd ook van seksuele losbandigheid beschuldigd, maar of dat waar is weten we niet. Aan de andere kant was hij een autoriteit op het vlak van meditatie, waarvan we het nut later ook in de psychologie zijn gaan ontdekken. Meditatie kan namelijk mensen helpen die met psychische problemen kampen. De meditatie heeft ook iets dubbelzinnigs. Aan de ene kant heeft die in mijn leven een positieve rol gespeeld, aan de andere kant is er ook iets duivels en rebels aan. Iets dat aan de macht ontsnapt.”

Je bent ook gefascineerd door de mystiek?

“In mijn zoektocht naar het geloof ben ik bij de heiligen en bij de mystiek terechtgekomen. Die kende in het middeleeuwse Vlaanderen een hoogtepunt met Thomas à Kempis en Johannes Ruusbroec. Mystiek betekent dat je iets te vertellen hebt over de godsontmoeting, bijvoorbeeld omdat je overvallen wordt door extase, door een godservaring die zo intens is dat je daar wil over spreken.

Vele mystici hebben het aan de stok hebben gekregen met de kerk. Sommigen van hen zijn veroordeeld door de inquisitie en opgesloten geweest, omdat zij beweerden dat zij contact hadden gehad met God, de schepper. Ik vind het persoonlijk een erg vreemde situatie dat een machtsinstantie die het woord van God verkondigt die mystici veroordeelt. Dat roept bij mij allerlei vragen op van: “God, bestaat hij wel en als je daar contact mee hebt, mag dat dan wel?” Die discussie vind ik erg boeiend.”

Meer lezen over Molinos?

Vanaf volgende week zal wekelijks een korte bijdrage over Molinos verschijnen op de website Dirk van Babylon. Hou alvast onze Facebookpagina in het oog!

Het boek bestellen kan hier.

 

Bronnen

Miguel de Molinos op Wikipedia.

https://westernmystics.wordpress.com/2015/05/07/miguel-de-molinos-and-quietism/

Extra

Three silences of Molinos

To John Greenleaf Whittier

Three Silences there are: the first of speech,
The second of desire, the third of thought;
This is the lore a Spanish monk, distraught
With dreams and visions, was the first to teach.
These Silences, commingling each with each,
Made up the perfect Silence, that he sought
And prayed for, and wherein at times he caught
Mysterious sounds from realms beyond our reach.
O thou, whose daily life anticipates
The life to come, and in whose thought and word
The spiritual world preponderates.
Hermit of Amesbury! thou too hast heard
Voices and melodies from beyond the gates,
And speakest only when thy soul is stirred!

 

Verwijzingen

Henry Wadsworth Longfellow (Portland (Maine), 27 februari 1807 – Cambridge (Massachusetts), 24 maart 1882) was een Amerikaans pedagoog en dichter wiens werk onder meer Paul Revere’s Ride, The Song of Hiawatha, en Evangeline omvat. Hij was een van de vijf Fireside Poets

John Greenleaf Whittier (December 17, 1807 – September 7, 1892) was an American Quaker poet and advocate of the abolition of slavery in the United States. Frequently listed as one of the fireside poets, he was influenced by the Scottish poet Robert Burns. Whittier is remembered particularly for his anti-slavery writings as well as his book Snow-Bound.

The Fireside Poets op Wikipedia.