Ken je dat gevoel? Dat je je beter voelt na het eten van een heerlijke reep chocolade? Dat komt door het vrijkomen van sommige stoffen na het eten van suiker. Toch is dit witte goedje niet altijd zo onschuldig en voor sommigen kan het leiden tot een heuse suikerverslaving.  Maar wat is dat nu precies? En hoe kom je ervan af? We vroegen het aan huisarts Peter van Breusegem. Hij schrijft momenteel een boek over verslavingen.

Peter, meer en meer Belgen lijden aan een suikerverslaving. Maar wat gebeurt er nu precies in het lichaam als we suiker innemen en waarom is suiker zo schadelijk voor ons?

“Suiker is een energiedrager die we opnemen uit de voeding. Een aantal cellen in ons lichaam heeft die energie broodnodig. De hersencellen bijvoorbeeld kunnen niet zonder suiker. Nu moet het suikergehalte in het bloed binnen bepaalde grenzen blijven om gezond te zijn. Heb je te weinig suiker, dan val je flauw, ga je beven enz. Te veel suiker is ook niet goed, want dan wordt je bloed een soort stroop en kan het moeilijk circuleren in de aders.

Om het suikergehalte binnen bepaalde grenzen te houden, is er insuline. Dat is een eiwithormoon dat wordt aangemaakt door de pancreas.

Wat gebeurt er nu in onze moderne maatschappij? Suiker komt als dusdanig in de natuur niet voor. De Romeinen en Grieken bijvoorbeeld hadden geen suiker. Die hadden alleen honing. Suiker is pas later in Indië ontstaan en is door Arabische handelaars tot bij ons geraakt. Ons lichaam is bijgevolg van nature uit niet voorzien op de verwerking van suiker. Als we dus veel suiker in een keer innemen, dan moet het teveel worden weggewerkt door de lever, die de suiker omzet in vet, wat leidt tot gewichtstoename en andere welvaartsziekten.”

Wat is nu precies een suikerverslaving?

“Als we in een keer veel suiker innemen, en dat is bijna onvermijdelijk in onze moderne maatschappij, moet de pancreas als het ware overuren maken. Op dat moment gaan de cellen van de pancreas in een noodscenario en proberen zij koste wat kost toch nog insuline te maken. Dat leidt tot een tweede golf van insuline-afscheiding nadat je suiker gegeten hebt. Die treedt zo’n twee uur na de eerste golf op, maar die is dan overdreven, waardoor een teveel aan insuline optreedt en het suikergehalte te drastisch daalt. In dat geval spreken we over een paradoxale hypoglykemie. Een tekort aan suiker in het bloed. En dat voel je. Je gaat beven, wazig zien, zweten enz. Dat is een typische hypoglykemie aanval. Veel mensen merken dan dat, als ze weer suiker innemen, ze zich beter voelen. De suiker die we echter op dat moment innemen, gaat rechtstreeks de cellen in en wordt opgeslagen in vet, wat leidt tot gewichtstoename. Zodra je in die vicieuze cirkel van behoefte, verlangen en verzadiging terechtkomt, spreken we van een suikerverslaving.”

We horen wel eens dat een suikerverslaving erger is dan een cocaïneverslaving. Kunnen we suikerverslaving vergelijken met andere verslavingen?

“Ja, want er is ook sprake van een conditionering, een afhankelijkheid, een cyclus en een overdreven inname van een bepaald product. Dat komt dus overeen met een aantal criteria van een verslaving. Op zich is dat raar, want suiker an sich is geen gevaarlijke drug. Als we echter kijken naar het gedrag, dan zien we wel een verslavingsgedrag.“

Is suikerverslaving een eetstoornis?

“Het is zeker een drijvende kracht achter sommige eetstoornissen, maar het is in de eerste plaats een beschavingsziekte, wat op zich ook een soort eetstoornis is. We eten te veel, te goed en te geraffineerd. Het gebruik van te veel geraffineerde producten leidt tot een ontregeling van een aantal mechanismen in het lichaam en zo ontstaat het metabool syndroom, wat een beschavingsziekte is. Maak je die verslavingscyclus constant door, dan krijg je een te hoge bloeddruk, een hoog suikergehalte, diabetes, overgewicht, enz. En dan zit je in een vicieuze cirkel die je na verloop van tijd niet meer onder controle hebt.”

Suikerverslaving is dus veeleer een beschavingsziekte?

“Je kunt suikerverslaving zien als de motor achter veel beschavingsziekten, maar die toch een eigen dynamiek heeft. Als mensen op een bepaald moment aangedreven worden door een instinct of door een psychische noodzaak of verlangen om iets te gebruiken, dan zit je in een verslavingscyclus.”

Voor sommige mensen voelt het goed om zichzelf te belonen of te troosten met een stukje chocolade bijvoorbeeld. Hoe verklaar je dat? Zijn het gebruik van suiker en emoties aan elkaar gelinkt?

“Het zichzelf belonen of troosten met eten is een puur dierlijk mechanisme. In die context kunnen we wel een verband leggen met eetstoornissen. Enerzijds hebben we mensen die lijden aan anorexie en die dus niet eten. Aan het andere eind van het spectrum hebben we mensen met boulimie of binge eating, die regelmatig de koelkast leegplunderen en zichzelf nadien schuldig voelen en zichzelf straffen, wat op zich ook een mechanisme is van verslaving.  We maken wel een onderscheid tussen suikerverslaving, wat een puur fysiologisch mechanisme is en wat losstaat van gevoelens of zelfwaardering, en eetverslaving, wat veel breder is en veeleer psychologisch dan fysiologisch bepaald is.”

Is het nu beter om ‘trage suikers’ te consumeren dan ‘snelle suikers’?

“Nu, wat telt is de snelheid van opname. Suiker dat opgelost is in water zoals cola, fruitsap enz. komt binnen in de spijsvertering en gaat heel snel het bloed in. Het bloedsuikergehalte stijgt dan pijlsnel. Dat zijn de zogenaamde ‘snelle suikers’ die ervoor zorgen dat de pancreas in paniekmodus gaat. Eet je daarentegen ‘trage suikers’ – bijvoorbeeld een sinaasappel in plaats van sinaasappelsap – dan zullen de pieken minder hoog zijn. Het lichaam kan zich daar dus beter op instellen.”

Nu, de hamvraag is: wat doe je eraan?

“Als huisarts krijg ik veel mensen over de vloer die verslaafd zijn aan suiker. Soms kan het al helpen om het probleem aan de patiënt uit te leggen zodat hij inzicht krijgt in de vicieuze cirkel waarin hij zit. Hoe doorbreek je nu die cirkel? Simpelweg door geen suikers meer in te nemen. Je kunt ook beginnen met kleinere stappen. Vervang bijvoorbeeld frisdranken door water of thee. Heb je toch trek in iets zoets? Geniet dan met mate en bewust!”

 

Geschreven door Karolien Selhorst.