Ontslaving: marketing

Stoffen die de remmende werking van gamma-aminoboterzuur versterken (de zogenaamde GABA-agonisten; het tegenovergestelde is een GABA-antagonist) kunnen worden gebruikt als ‘geneesmiddel’ tegen epilepsie en angst. Benzodiazepines, baclofen, alcohol en barbituraten zijn voorbeelden van GABA-agonisten, en veroorzaken dus een demping van de activiteit van het centrale zenuwstelsel.

Daardoor ontstaat slaperigheid, een verslechterde coördinatie, afgenomen concentratie en vergeetachtigheid. Toen Valium in 1963 op de markt werd gebracht, werd het al gauw een wereldwijd succes. Dat was onder meer te verklaren door het feit dat het toen zo veilig scheen. Toch in vergelijking met de barbituraten, de slaapmiddelen van de jaren vijftig die onder meer Marilyn Monroe het leven hebben gekost.

Was het een zelfmoordpoging of een ongeval? Het antwoord is niet duidelijk. Wat we weten is dat ze Nembutal gebruikte, een barbituraat dat toen in zwang was. Dat waren pillen die helemaal niet veilig waren, want als je er een paar na elkaar slikte, kon je in een coma vallen en sterven. Nu worden ze niet meer gebruikt, behalve bij euthanasie. Van Valium daarentegen kon je tientallen pillen slikken en het nog overleven.

Die veiligheidsmarge was toen ongezien. We hadden het over de jaren zestig. In de jaren zeventig schakelde het medisch korps massaal over naar het nieuwe middel, dat een van de eerste megasuccessen werd in de nieuwe farmaceutische wereld. Valium wierp tal van nabootsingen af van firma’s die het ook wilden proberen, waarvan sommige ook nog een relatief succes werden.

De geneesmiddelenklasse van de benzodiazepinen was geboren. De ‘pammen’. Deze middelen werden volop ingezet bij klachten van slapeloosheid en angst. De grens tussen die twee gebieden is wazig. Het zijn vaak dezelfde middelen die onder een andere naam worden voorgesteld, met misschien wel wat verschillen in de snelheid en de duur van de werking, zodat de ene molecule een kalmeermiddel werd en de andere een slaapmiddel, maar ze hebben natuurlijk wel hetzelfde aangrijpingspunt.

Tijdens de jaren zestig en zeventig werd het slikken van pillen heel gewoon. In de muziekwereld stonden ze bekend als ‘Mother’s Little Helpers’, omdat ze hielpen bij typisch vrouwelijke moeilijkheden zoals het moederschap, of het gebrek eraan.

---