Antipsychotica vormen een groep geneesmiddelen die als voornaamste doel hebben de symptomen van een psychose tegen te gaan. Toen ik nog student was, hadden we het over neuroleptica. Dat woord is verouderd, net zoals de middelen van toen, waarvan sommige nog wel eens gebruikt worden op andere gebieden, maar niet meer courant. Dat is maar goed ook.

De behandeling van chronische psychose berust nu op de moderne of atypische antipsychotica. Die zijn in de loop van mijn carrière geïntroduceerd. Ik heb die evolutie kunnen volgen en ik heb kunnen vaststellen dat die nieuwe moleculen inderdaad minder nevenwerkingen vertonen en beter inwerken op de negatieve symptomen dan de oudere.

De atypische antipsychotica hebben een tastbare vooruitgang gebracht met het oog op zelfredzaamheid en het beheersen van de risico’s op verwaarlozing en psychosociale uitval. Het oervoorbeeld van de antipsychotica is reserpine, een stof die je uit Rauwolfia serpentina kunt halen. Dat is een plant die we al lang kennen. Slangenhout behoort tot de maagdenpalmgewassen.

Dat is wat ze vroeger hadden, en dan spreek ik van voor mijn tijd, toen er nog geen moderne geneeskunde en farmacie bestonden. Het is wellicht het eerste antipsychoticum ooit dat ook in de behandeling van hoge bloeddruk werd ingezet. Reserpine is verlaten vanwege de vervelende bijwerkingen, onder meer wegens het hoge aantal zelfmoorden onder gebruikers, want het werkte depressie in de hand.

We hebben nu betere middelen. We kunnen er wel uit leren dat toen de psychiatrie in haar kinderschoenen stond, in de jaren vijftig van de vorige eeuw, de nadruk op het kalmeren van psychotische agitatie lag. Rust brengen was de boodschap. Toen diazepam onder het merk Valium op de markt kwam, en een eigen eindeloze markt schiep, bleek dat het geen voldoening gaf bij psychotische agitatie, onder meer door de snelle gewenning.

Zo kwam chloorpromazine op de proppen als eerste bruikbare antipsychoticum, een enorme stap vooruit in de behandeling van psychose en schizofrenie. De psychiaters en wellicht ook de patiënten waren vooral uit op rust. De psychomotorische vertraging, de afgenomen interesse, het gebrek aan initiatief, de emotionele onverschilligheid en de affectieve afstomping namen ze wellicht op de koop toe in die dagen. Vandaag letten we daarop en beschikken we over betere middelen die de intellectuele capaciteiten van de betrokkene niet verstoren, maar hem veeleer bevrijden uit de ellende, zodat een autonoom leven tot de mogelijkheden behoort.