Racisme in opera – Het verhaal van Turandot

Het verhaal van Turandot

Leestijd: 6 minuten.

Inleiding

De Italiaanse componist Giacomo Puccini (1858–1924) blijft met zijn opera’s nog een vaste waarde op internationale podia, maar sommige van zijn werken, zoals Turandot en Madama Butterfly, worden steeds vaker onder de loep genomen vanwege de hedendaagse (postkoloniale) gevoeligheden rond culturele representatie. De oorsprong van het Turandot-verhaal ligt in een Venetiaans toneelstuk uit 1752, gebaseerd op Perzische verhalen van de Italiaanse toneelschrijver Carlo Gozzi (1720-1806), die zich afspelen in een denkbeeldig China van de tiende, elfde eeuw. Puccini werkte aan Turandot vanaf 1920, maar hij stierf in 1924, voordat hij de laatste akte kon voltooien. De componist Franco Alfano (1875-1954) finaliseerde het werk op basis van de schetsen die Puccini had achtergelaten.  Het stuk past in de commedia dell’arte-traditie en is pure fantasie. Toch was het lange tijd verboden in China, omdat de stereotiepe en exotische weergave van Azië slecht werd ontvangen en Chinezen het gevoel kregen dat ze als barbaren werden neergezet – denk aan het hoofdpersonage Turandot, de prinses die wreedheid en koelbloedigheid belichaamt en zo het idee versterkte dat Chinese vorsten barbaars zouden zijn.

 

Het verhaal

Het verhaal van Puccini speelt zich af in een sprookjesachtig, mythisch China en volgt prinses Turandot, die vastbesloten is om nooit te trouwen. Deze vastberadenheid komt voort uit het lot van haar voorouder, prinses Lo-u-Ling, die ernstig moest lijden nadat haar rijk veroverd werd. Uit wraak geeft Turandot al haar huwelijkskandidaten drie raadselachtige opdrachten. Wie faalt, verliest niet alleen zijn kans op haar hand, maar ook zijn leven. Dat schrikt Calaf, een Tartaarse prins in ballingschap, echter niet af. Hij werd verliefd op Turandot nadat hij een glimp van haar opving via een raam. Ondanks vermaningen van zijn vader – de verbannen Tartaarse koning – en de waarschuwing van Liu, de slavin die stiekem verliefd op hem is, slaat hij op een enorme gong, waarmee hij aangeeft dat hij van plan is om te strijden om de hand van Turandot. Na heel wat wisselvalligheden verslaat Calaf Turandot en moet de prinses zich gewonnen geven. De zielige Liu is intussen dood door eigen hand, nadat ze zichzelf heeft opgeofferd om Calaf te beschermen. Ontroerd door Liu’s voorbeeld geeft Turandot toe aan Calaf en laat ze haar verzet tegen liefde, huwelijk en temming vallen.

 

De karikaturen

De drie ministers in Turandot – Ping, Pong en Pang – zijn komische personages, maar ze vertegenwoordigen ook een diepere wijsheid die verwijst naar de taoïstische filosofie en het confucianisme. Turandot bestaat niet, zingen ze op een gegeven moment. Ze is gewoon de natuur in haar werking. Ze waarschuwen prins Calaf, dat in plaats van te proberen het onverbiddelijk bevroren hart van Turandot te veranderen, die haar vrijers vermoordt wanneer ze er onvermijdelijk niet in slagen haar drie raadsels op te lossen, hij beter af is om gewoon met de stroom mee te gaan. Neem de buit, de vrouwen en de belofte om over andere landen te heersen. Ze is maar één vrouw en naakt lijkt ze op elke andere. Dat is redelijk cynisch en tamelijk modern. Het klinkt in mijn oren ook universeel en niet aan de Chinese context gebonden, al wortelt het wel in de confucianistische filosofie, want in plaats van passie en persoonlijke ambitie boven alles te stellen, zoals prins Calaf doet, zouden de confucianisten pleiten voor het kiezen van een weg die vrede, stabiliteit en evenwicht bevordert, zowel binnen zichzelf als in de samenleving. Ping, Pang en Pong bieden een pragmatische benadering: volg de natuurlijke loop der dingen in plaats van tegen de stroom in te gaan.

De controverse rond Turandot draait voornamelijk om de vereenvoudigde en karikaturale weergave van Aziatische personages en thema’s die als kwetsend wordt ervaren. De opera geeft een vertekend en simplistisch beeld van de Chinese cultuur, wat kan leiden tot culturele misrepresentatie en versterking van racistische stereotypen. Het gebruik van yellowface, waarbij niet-Aziatische acteurs hun huid kleuren en zo de rol van Aziatische personages spelen, draagt bij aan deze problematiek en creëert in zekere zin wel clichématige beelden. Ook de wrede karakterisering van de prinses Turandot, en de gewelddadige thema’s van dood en straffen leveren een negatief beeld van Aziatische vorsten op.

 

Ping, Pong en Pang in Turandot-opvoering van Robert Wilson (2023). Bron: https://robertwilson.com/turandot.

 

Meer lezen

Link naar Engelstalig artikel over Turandot, waarin de thema’s van culturele representatie en de impact van orientalistische beelden worden belicht. Geraadpleegd op 27/10/2024.

Link naar Engelstalig artikel uit 2020, over de complexe geschiedenis en betekenissen van Puccini’s opera in zowel de Chinese cultuur als westerse interpretaties.The Tao of ‘Turandot’: No escaping Puccini and ‘Nessun Dorma’ – Los Angeles Times (latimes.com). Geraadpleegd op 27/10/2024.

Link naar Engelstalig artikel over de twee bekendste werken van Puccini op artdaily.com. Geraadpleegd op 27/10/2024.

Foto: Promotieposter voor Giacomo Puccini’s opera “Turandot”, 25 April 1926. Bron: Wikimedia Commons.

 

---