Guillaume Tell – Een schot in de roos

Guillaume Tell – Een schot in de roos

Leestijd: 4-5 minuten

Gioachino Rossini (Pesaro, 1792 – Parijs, 1868) blijft onlosmakelijk verbonden met het lichte, virtuoze karakter van zijn komische opera’s. Werken als Il Barbiere di Siviglia en La Cenerentola bezorgden hem roem in heel Europa. Als architect van het belcanto speelde Rossini een sleutelrol in de vormgeving van de Italiaanse opera van de negentiende eeuw. Zijn stijl, gekenmerkt door melodische elegantie en ritmische flair, legde de lat voor generaties componisten na hem. Maar achter het masker van de komische meester schuilde een componist met bredere ambities. In zijn latere werk – en vooral in Guillaume Tell – verlegde Rossini bewust zijn artistieke grenzen.

Voor de Parijse Opéra componeerde hij in 1829 de monumentale opera in het Frans: grootschalig van opzet, technisch complex en dramaturgisch vernieuwend. Met deze overstap brak hij niet alleen met het Italiaanse idioom, maar ook met de conventies van het genre dat hem beroemd had gemaakt. Het libretto van Guillaume Tell is gebaseerd op de veertiende-eeuwse Zwitserse vrijheidsmythe: Wilhelm Tell komt in opstand tegen de Oostenrijkse bezetting. Hij weigert zich te onderwerpen aan de tiran Gessler, en wordt veroordeeld tot een beproeving: een appel van het hoofd van zijn zoon schieten. Dat lukt hem, en hij keert later terug om Gessler te doden – een daad die symbool staat voor de opstand van een volk tegen onderdrukking. Toch is Guillaume Tell meer dan een heldenverhaal. Rossini verkent thema’s als macht, individuele verantwoordelijkheid en de psychologische prijs van verzet. Opmerkelijk is dat Rossini na Guillaume Tell geen opera meer schreef. Hij was amper 37. In de decennia die volgden zou hij zich vrijwel volledig terugtrekken uit het openbare muziekleven. Of hij het genre bewust vaarwel zei, blijft voer voor speculatie. Feit is dat Guillaume Tell niet alleen een stilistisch keerpunt markeert, maar ook een definitief afscheid van het operatoneel.

De voorstelling van Guillaume Tell in Luik

In maart 2025 bezocht ik samen met mijn metgezel de voorstelling van Guillaume Tell in Luik. Voor mij was het de eerste keer dat ik deze opera zag, en het moet gezegd: indrukwekkend. Een groots werk, in alle betekenissen van het woord – muzikaal, thematisch, en qua bezetting. Het is het prototype van de Grand Opéra, nog vóór Parijs zich eraan overgaf. Alles zit er al in: het nationale pathos, de collectieve strijd, de menselijke worsteling. Monumentaal, maar met finesse. De muziek is groot van opzet, maar nooit log. Integendeel, ze blijft bewegen, houdt de spanning vast in lange, gebogen lijnen. Rossini wist wanneer te vertragen en wanneer de teugels te vieren. Dankzij het veelvuldige da capo-procedé is er ruimte om te ademen, om te luisteren zonder te worden overweldigd. Wat me bovendien bijzonder trof, was de tekst: een zeer poëtisch Frans, misschien zelfs in de stijl van Racine. Als je daar gevoelig voor bent, zoals ik, dan doet dat iets. Ik kan genieten van een mooie zin, van een zorgvuldig gekozen woord, van taal die op zichzelf al muziek is.

Ook de bezetting was sterk: de bariton die Tell zong, droeg de rol met overtuiging – vast, zelfzeker, zonder pathos. De sopraan had een opmerkelijke présence; ze schoot een paar keer raak, om het zo te zeggen. En de tenor – toch een zwaar belaste rol – klaarde de klus, wat op zich al een prestatie is. Er werd niets verwaarloosd. De teneur van het werk is onmiskenbaar patriottisch, maar het gaat over meer dan alleen het vaderland. Guillaume Tell gaat over vrijheid, over de grenzen van macht, over wanneer verzet niet alleen mogelijk, maar ook noodzakelijk wordt. In die zin blijft het werk verrassend actueel.

Mijn metgezel was onder de indruk. Dat gebeurt niet elke keer. Ik ook, moet ik zeggen. Het was een avond die iets met ons deed.

 

Foto’s gemaakt met DALL-E.

---