
Sensibilisering rond hiv en aids
Midden jaren tachtig. In Vlaanderen heeft de Katholieke Kerk nog steeds de touwtjes in handen. Conservatief en bekrompen. Hoe communiceer je dan over een nieuwe ziekte, die voor iedereen risico inhoudt, vooral homo’s treft, en overgedragen wordt via seksueel contact? In dit artikel gaat het over de sensibilisering rond aids in Vlaanderen, met als belangrijke mijlpaal mijn medeoprichterschap bij The Foundation.
Het condoom, de eerste campagne en duidelijke taal
De eerste jaren van de aidsepidemie brachten maar al te veel misvattingen met zich mee, zoals het idee dat je aids kon krijgen door een muggenbeet of door van hetzelfde glas te drinken als een aidspatiënt. Toen duidelijk werd hoe je een hiv-besmetting kon voorkomen, stond het condoom als de olifant in de kamer. De aidsepidemie bracht een Vlaams pijnpunt boven water: de preutsheid en de achterhaalde katholieke moraal: praten over condoomgebruik bleek een echte uitdaging.
Dat de overheid geld zou uitgeven om in affiches, folders en brochures het condoom aan de man te brengen, daar werd menig prelaat wellicht onpasselijk van. We moesten iets ondernemen om van die nauwe blik, die vooroordelen af te geraken, en gingen ons hier steeds meer voor engageren. Zo kregen we enige inspraak in de campagne van staatssecretaris Wivina de Meester van Volksgezondheid. In 1984 lanceerde ze de campagne ‘Open je ogen voor aids ze sluit’. De oorspronkelijke ontwerpen waren wollig, het condoom mocht niet genoemd worden. Wij drongen aan op klare taal, wat voor heel wat fronsende wenkbrauwen zorgde, maar die concrete en duidelijke taal was noodzakelijk om mensen goed te kunnen inlichten. Hier en daar kwamen er acties op waarbij condooms werden uitgedeeld, televisieprogramma’s waar plastisch werd uitgebeeld hoe een condoom op een penismodel af te rollen… het kwam allemaal toch op gang.
De drie pilaren binnen het activisme
De initiatieven die her en der in Vlaanderen ontstonden, resulteerden al snel in de oprichting van drie prominente initiatieven, die van grote invloed zouden zijn en door de overheid werden erkend. Om te beginnen was er De Aidstelefoon, mede opgericht door onder andere het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen en een groep lokale aidsactivisten. Deze lijn bood een anonieme gesprekspreksmogelijkheid voor mensen met vragen over aids en soa’s. De telefonisten die de telefoon bemanden waren onbetaalde vrijwilligers, die dit uit overtuiging deden.
Ten tweede was er Het Aidsteam, bestaande uit leden van de homobeweging. De vereniging ontstond in 1987 en zette zich in om het belang van condoomgebruik actief te verspreiden. Met de versierde ‘Aidsbus’ reden ze door heel Vlaanderen om informatie te verspreiden en in alle toonaarden het preservatief aan te prijzen.
Daarnaast was er ook The Foundation, een vereniging waar ik mee aan de wieg van heb gestaan en die, zoals twee andere, later opging in Sensoa. Het doel was om een buddysysteem voor aidspatiënten op te richten. Het idee kwam overgewaaid uit Amerika. Buddy’s waren vrijwilligers die zich ontfermden over de patiënten: ze werden nauwkeurig geselecteerd en vervolgens opgeleid om iemand te begeleiden tijdens de laatste weken of maanden van het leven. Ik vond dat een geweldig engagement, iets dat overigens niet iedereen zomaar aankan aangezien het best wel ingrijpend kan zijn. Toch is er een aanzienlijk aantal mensen dat het deed, mits begeleiding en ondersteuning.
We hebben in Brussel eerst nog een balletgala georganiseerd, dat best veel geld heeft opgebracht. Het zorgde er later voor dat we subsidies van de Vlaamse overheid kregen, op één voorwaarde: dat we ook echt grondig aan voorlichting gingen doen. GVO, gezondheidsvoorlichting heette dat toen. We zijn toen met tal van vrijwilligers in scholen gaan praten, op de BRT en VTM gaan spreken, we hebben brochures geschreven… Heel veel tamtam gemaakt, om het zo te zeggen. We moesten en zouden iedereen bewust maken van het virus en de ziekte én een belangrijke boodschap meegeven: het gaat niet om een persoon, maar om het gedrag van iemand.
Gebieden waarop de aidsepidemie een grote invloed had:
- Patientencommunicatie
- Patientenrechten
- Toegankelijkheid, prijs en kwaliteit van de zorg
- Emancipatie
- Omgaan het met einde van het leven in de zorg
- De tegenstelling tussen cure en care: de harde tegen de zachte zorg.
Nuttige links
De website van Sensoa, Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid. Geraadpleegd op 4/12/2023.
De (Nederlandse) website van het Aidsfonds. Geraadpleegd op 4/12/2023.
Een handige brochure over het verloop van de aidsepidemie. Geraadpleegd op 4/12/2023.
Recente bijdragen
Meer burn-out en psychisch lijden, maar wie luistert?
In een vorig artikel kaartte ik al de duidelijke toename van burn-out en psychische problemen aan. Die evolutie heb ik de afgelopen jaren ook in mijn […]
De wil om te blijven helpen
Het viel me zwaar om mijn patiënten te vertellen dat ik zou stoppen in mijn praktijk in Brussel. Misschien verklaart dat ook waarom ik ervoor kies […]

Alle auteurs
- Chris Coolsma
- Advies van de huisarts
- Aidsactivisme en homo-emancipatie
- Alsem
- Arbeidsongeschiktheid
- Blogs
- Boodschap van algemeen nut
- Breekbaar licht
- Covid
- Dirk van Babylon nieuwsbrief
- Dubbele roeping
- Essays
- Euthanasie
- Familie Bass
- Geschiedenis en toekomst van de praktijk
- Hersenspinsels
- Kritische blik
- Late Pasquino's
- LEIF-arts
- Medische nieuwsbrief
- Memoires van een huisarts
- Middelengebruik en verslaving
- Miguel Molinos
- Mijmeringen
- Ongecategoriseerd
- Ontslaving
- Poëzie
- Praktijk in Erembodegem
- Reizen
- Slaapproblemen
- Sonnetten
- Sprokkelmaand
- Terugblik
- Vi to
- Weltschmerz
- Woonzorgcentra
- Marijs Boulogne
- Advies van de huisarts
- Aidsactivisme en homo-emancipatie
- Alsem
- Arbeidsongeschiktheid
- Blogs
- Boodschap van algemeen nut
- Breekbaar licht
- Covid
- Dirk van Babylon nieuwsbrief
- Dubbele roeping
- Essays
- Euthanasie
- Familie Bass
- Geschiedenis en toekomst van de praktijk
- Hersenspinsels
- Kritische blik
- Late Pasquino's
- LEIF-arts
- Medische nieuwsbrief
- Memoires van een huisarts
- Middelengebruik en verslaving
- Miguel Molinos
- Mijmeringen
- Ongecategoriseerd
- Ontslaving
- Poëzie
- Praktijk in Erembodegem
- Reizen
- Slaapproblemen
- Sonnetten
- Sprokkelmaand
- Terugblik
- Vi to
- Weltschmerz
- Woonzorgcentra
- Olivier Lichtenberg
- Advies van de huisarts
- Aidsactivisme en homo-emancipatie
- Alsem
- Arbeidsongeschiktheid
- Blogs
- Boodschap van algemeen nut
- Breekbaar licht
- Covid
- Dirk van Babylon nieuwsbrief
- Dubbele roeping
- Essays
- Euthanasie
- Familie Bass
- Geschiedenis en toekomst van de praktijk
- Hersenspinsels
- Kritische blik
- Late Pasquino's
- LEIF-arts
- Medische nieuwsbrief
- Memoires van een huisarts
- Middelengebruik en verslaving
- Miguel Molinos
- Mijmeringen
- Ongecategoriseerd
- Ontslaving
- Poëzie
- Praktijk in Erembodegem
- Reizen
- Slaapproblemen
- Sonnetten
- Sprokkelmaand
- Terugblik
- Vi to
- Weltschmerz
- Woonzorgcentra
- Patrick Bernauw
- Advies van de huisarts
- Aidsactivisme en homo-emancipatie
- Alsem
- Arbeidsongeschiktheid
- Blogs
- Boodschap van algemeen nut
- Breekbaar licht
- Covid
- Dirk van Babylon nieuwsbrief
- Dubbele roeping
- Essays
- Euthanasie
- Familie Bass
- Geschiedenis en toekomst van de praktijk
- Hersenspinsels
- Kritische blik
- Late Pasquino's
- LEIF-arts
- Medische nieuwsbrief
- Memoires van een huisarts
- Middelengebruik en verslaving
- Miguel Molinos
- Mijmeringen
- Ongecategoriseerd
- Ontslaving
- Poëzie
- Praktijk in Erembodegem
- Reizen
- Slaapproblemen
- Sonnetten
- Sprokkelmaand
- Terugblik
- Vi to
- Weltschmerz
- Woonzorgcentra
Over de auteur
Andere werken van onze auteurs
- juli 2025 (1)
- juni 2025 (1)
- mei 2025 (1)
- april 2025 (2)
- maart 2025 (4)
- februari 2025 (2)
- januari 2025 (3)
- december 2024 (10)
- november 2024 (6)
- oktober 2024 (3)
- september 2024 (1)
- augustus 2024 (1)
- juli 2024 (1)
- juni 2024 (3)
- mei 2024 (2)
- april 2024 (73)
- maart 2024 (2)
- februari 2024 (4)
- januari 2024 (5)
- december 2023 (2)
- november 2023 (2)
- oktober 2023 (1)
- september 2023 (2)
- augustus 2023 (2)
- juli 2023 (1)
- februari 2022 (13)
- januari 2022 (1)
- december 2021 (13)
- november 2021 (13)
- oktober 2021 (10)
- september 2021 (12)
- augustus 2021 (21)
- juli 2021 (20)
- juni 2021 (8)
- mei 2021 (13)
- april 2021 (14)
- maart 2021 (14)
- februari 2021 (8)
- januari 2021 (10)
- december 2020 (16)
- november 2020 (27)
- oktober 2020 (27)
- september 2020 (32)
- augustus 2020 (21)
- juli 2020 (26)
- juni 2020 (26)
- mei 2020 (17)
- april 2020 (9)
- maart 2020 (1)
- februari 2020 (4)
- december 2019 (2)
- november 2019 (9)
- september 2019 (4)
- juli 2019 (5)
- april 2019 (1)
- maart 2019 (1)
Er is nog geen commentaar geplaatst!