De wil om te blijven helpen

Leestijd: 6 minuten

Triggerwaarschuwing: onderstaande tekst bevat verwijzingen naar zelfmoord. Contacteer de Zelfmoordlijn via 1813 of via www.zelfmoord1813.be als je met iets worstelt of met vragen zit.

De patiënt moet centraal blijven staan

Het viel me zwaar om mijn patiënten te vertellen dat ik zou stoppen in mijn praktijk in Brussel. Misschien verklaart dat ook waarom ik ervoor kies om in Erembodegem nog een paar jaar door te gaan. Tegelijkertijd moet ik toegeven dat mijn invloed op en kennis van fundamentele veranderingen in de medische wereld en regelgeving afneemt. Waar ik vroeger kon vertrouwen op mijn ervaring en klinische intuïtie, zijn veel aspecten van de gezondheidszorg vandaag de dag sterk gestandaardiseerd. De protocollen en richtlijnen zijn minutieus uitgewerkt, en hoewel ze ongetwijfeld hun nut bewijzen, voelt het soms alsof ik tegen de stroom in roei. Het zorglandschap verandert in een tempo dat ik steeds moeilijker kan bijbenen. In Erembodegem wil ik daarom enkel nog focussen op complexe problemen bij mijn patiënten. Of ik nog veel nieuwe patiënten zal opnemen, weet ik niet. Misschien ben ik niet lang genoeg meer beschikbaar om een duurzame therapeutische relatie met hen op te bouwen. En als ik dat op voorhand weet, dan is het beter om daar eerlijk over te zijn – zowel voor de patiënt als voor mezelf.

Verhalen en situaties die je raken

Het blijven helpen van patiënten brengt niet alleen fysieke aanwezigheid met zich mee, maar ook emotionele betrokkenheid. Dat aspect weegt soms zwaar, zeker wanneer verhalen en situaties je diep raken. Dat is een realiteit waar elke arts, elke hulpverlener mee te maken krijgt. Daarom is het zo belangrijk dat we iemand hebben bij wie we onze ervaringen kunnen toetsen, met wie we kunnen spreken over wat ons bezighoudt. Niemand in dit vak kan het zich permitteren om alles alleen te dragen, al is het maar omdat we ernstig zieke patiënten geen wonderoplossing kunnen bieden. Vaak blijft er bij ons ook iets hangen: een verhaal, een blik, een stilte, een vraag die niet meer verdwijnt… Een van de zwaarste momenten in de carrière van een huisarts blijft ongetwijfeld wanneer een patiënt uit het leven stapt. Je blijft dan achter met de vraag of je iets anders had kunnen doen, of je iets over het hoofd hebt gezien. Ook bij een natuurlijke dood kun je schuldgevoelens krijgen, maar bij zelfmoord weegt dat veel zwaarder door. Wie worstelt met verslaving, zichzelf schade toebrengt of een zelfmoordpoging onderneemt, doet dat zelden uit vrije wil. Achter die wanhoopsdaden schuilt geen keuze, maar een onontkoombare noodkreet. Als huisarts zie ik het als mijn verantwoordelijkheid om mijn patiënten duidelijk te maken dat hen geen schuld treft.

Een veeleisende maatschappij laat zijn sporen na

Het zijn vaak net de zorgzame mensen, de harde werkers, degenen die erkenning zoeken, die uiteindelijk slachtoffer worden. Mensen met narcistische trekken – degenen die weinig tot geen empathie tonen – vragen zelden om hulp. Misschien lijden zij ook, maar op een andere manier, met minder zichtbare gevolgen. Ik kom ze alleszins veel minder tegen in mijn praktijk. Wat ik wel zie, is dat doorzetters en mensen met goede bedoelingen opgebrand raken. We leven in een maatschappij die steeds sneller draait en hogere eisen stelt. Die constante druk weegt zwaar en leidt ertoe dat mensen hun frustraties op elkaar afreageren. Misschien ben ik er nu alerter op dan vroeger, maar het valt niet te ontkennen: burn-out en werkgerelateerde uitputting zijn geen randfenomenen meer. Ik voel toch wel een zekere verantwoordelijkheid om dit mee zichtbaarder te maken en bewustzijn te creëren. Of dat de maatschappelijke tendens zal keren, weet ik niet, maar zwijgen is voor mij geen optie. Op mijn website schrijf ik regelmatig over thema’s als psychische kwetsbaarheid, burn-out, verslaving, levenseinde… Ik merk hoe weinig mensen begrijpen wat hen in die gevallen overkomt – waarom bepaalde beslissingen worden genomen, welke regels gelden en waarom die zo moeilijk te doorgronden zijn. Dat gebrek aan transparantie leidt tot onzekerheid, frustratie en onbegrip. En net dat kunnen we ons niet permitteren. Een samenleving die geen ruimte laat voor kwetsbaarheid, creëert alleen maar meer slachtoffers.

Een pleidooi voor transparante zorg

Begrijpelijke informatie is net zo belangrijk als de medische zorg zelf. Toch wordt hier vaak onvoldoende aandacht aan besteed. Veel patiënten verdwalen in een kluwen van medisch jargon, tegenstrijdige adviezen en administratieve doolhoven. Sommigen vinden hun eerste toevluchtsoord op het internet, maar dat is een plek vol met halve waarheden, misleidende claims en ongenuanceerde informatie. De verantwoordelijkheid om dat web te ontwarren, wordt gemakshalve op hun schouders gelegd. Maar hoort dat niet net tot de hoofdtaak van zorgverleners? Veel patiënten staan voor ingrijpende keuzes zonder de draagwijdte ervan te overzien, omdat ze onvoldoende of verkeerd geïnformeerd worden. Verhalen over mensen die pas achteraf beseffen wat een behandeling werkelijk inhoudt, ben ik helaas maar al te vaak tegengekomen. In consultaties heerst soms de impliciete veronderstelling dat ‘iedereen dit toch wel weet’, maar dat is een gevaarlijke misvatting. Wat voor de arts routine is, kan voor de patiënt een onbekend traject zijn. Bovendien is de zorgsector verstrikt geraakt in een web van regels, protocollen en standaardprocedures. Wat ooit het terrein was van klinische intuïtie en ervaring, wordt steeds vaker gegoten in rigide kaders. Die standaardisering draagt dan wel bij aan de veiligheid en consistentie, maar mag niet verworden tot een keurslijf waarin de patiënt wordt gereduceerd tot een dossiernummer.

De zorg is geen lopend bandwerk. Het draait om mensen, hun angsten, hun vragen, hun recht om te begrijpen. Pas wanneer patiënten werkelijk snappen wat er met hen gebeurt, kunnen ze geïnformeerde keuzes maken. En zolang dat niet het geval is, zitten we vast in een systeem dat wel procedures volgt, maar de mens uit het oog verliest. Dat is een realiteit waar we ons niet bij mogen neerleggen.

Link naar mijn afsprakenkalender: https://drpetervanbreusegem.be/

> Peter Van Breusegem > Praktijk in Erembodegem > De wil om te blijven helpen