Ontslaving: waanwereld

Je moet op zijn minst als arts een beetje onthouden hoe het in elkaar zat, om mee te kunnen naarmate het verhaal zich ontwikkelt. De psychoot vertelt geen verhaal. Hij is een verhaal. Moet je gaan opletten welke rol jij daar kunt in spelen. De omgang met de psychoot die in een waanwereld verkeert, en ten prooi is aan waanvoorstellingen, werpt de hulpverlener op zichzelf terug, want je gaat twijfelen over wat nu waar is en wat niet.

De hulpvrager is de bron van het subjectieve, het gevoel, en de hulpverlener hanteert de objectieve maatstaf, de kennis en de wetenschap. Gemakkelijk gezegd. Filosofisch is dat een bijzonder wankele constructie. Nu kunnen wij als hulpverlener wel van mening zijn dat we de waarheid in pacht hebben, en dat wij wel zullen uitmaken wat de realiteit is, maar daar moeten we wel de grenzen van zien.

Het werkt alleen maar als ik mijn eigen objectieve inschatting verzwijg. Ik moet niet proberen hem of haar te overhalen de wereld net zoals ik te bekijken. Dat werkt niet therapeutisch. Maar ik moet ook niet aan mijn eigen waarnemingswereld gaan twijfelen. Neem nu de achtervolgingswaan of paranoia.

Die komt tamelijk veel voor en is soms heel moeilijk te behandelen. Het is zoals een vlek die je er niet meer uit krijgt met geneesmiddelen, noch met medicijnen. Iemand die ervan overtuigd is dat hij is aangetast door magnetische stromen die onder de vloer door het huis trekken of giftige gassen die uit de stopcontacten komen. Die gelooft dat dan echt.

Nou ja, dan denk je als hulpverlener al gauw van, het zal wel, maar hier klopt iets niet. De vraag is dan: is dat storend of niet in het dagelijkse leven en in de omgang met andere mensen. Daar knelt vaak het schoentje. Paranoïde patiënten zijn soms vrij lang in staat autonoom te functioneren, zij het binnen hun waanwereld en vaak in een groot isolement. Geneesmiddelen zijn hier maar beperkt nuttig. Antipsychotica kunnen de ergste symptomen helpen beteugelen.

Soms zijn die geneesmiddelen onmisbaar, maar genezing brengen ze niet. Ik vertel dit allemaal, omdat in de verslaafde populatie die we als huisarts kennen, heel veel psychoten voorkomen. We richten ons op gebruikers, al dan niet verslaafd, hun naaste omgeving, betekenisvolle anderen en de hulpverleners die zich in het onderwerp van de verslaving willen bekwamen.

---