Ontslaving: landkaart

Kleist schiep met de beperkte middelen van die tijd een ongeëvenaarde landkaart van de hersenen, toen er nog geen hersenscans bestonden, en bracht op die manier de architectuur van ons brein in termen van functies in beeld. Hij was een leerling van Wernicke, die we al ontmoetten toen we het over alcohol hadden. Een eresaluut is op zijn plaats voor die pioniers van de psychiatrische wetenschap en hulpverlening die weinig mensen kennen in tegenstelling met bijvoorbeeld Sigmund Freud, die oneindig veel bekender is.

De echte vooruitgang gebeurt vaak in de verborgenheid en het is dankzij de baanbrekers uit het verleden dat we vandaag een betere zorg kunnen bieden aan patiënten met psychische stoornissen. We zijn dwergen die op de schouders van reuzen zitten. In de klinische praktijk moeten we wetenschappelijke inzichten vertalen naar het dagelijkse leven van degene die over ons zit.

In de pagina’s die ons resten, zou ik graag toch een lans willen breken voor methadon onderhoudstherapie of met andere woorden het langdurig voorschrijven van methadon of andere morfine-achtige producten aan onder meer heroïneverslaafden. Dat kan verbazing wekken, dat het nuttig en noodzakelijk kan zijn dergelijke krachtige middelen die bijzonder verslavend zijn op voorschrift te verstrekken, maar het is nu toch ingeburgerd.

De invoering van dit behandelingsbeleid is niet zonder slag of stoot verlopen. Ik heb dat in de loop van mijn carrière zien veranderen. Herinner u Christiane F. het heroïnehoertje dat wereldfaam verwierf als een van de kinderen van Bahnhof Zoo in Berlijn. Het is het archetype van de heroïneverslavingsepidemie, die in die jaren alle beschaafde landen trof en waarschijnlijk de andere ook. Ook zij heeft een langdurige methadonbehandeling gekregen.

Opioïden en opiaten betekent hetzelfde. Je kunt er het woord opium in herkennen, een van de oudste geneesmiddelen en terzelfdertijd een van de meest verslavende middelen die je kunt indenken. Dat kun je afmeten aan de opioïden-crisis die over de plas volop woedt, een reusachtige verslavingsepidemie die op de eerste plaats de Verenigde Staten treft.

Het gaat niet om een virus of om een bacterie, maar om krachtige afgeleiden van morfine, dat in wezen een opiumextract is. We moeten daar even bij stilstaan, omdat het zo een reusachtig probleem is, dat nu ook naar Europa komt overgewaaid, en dat geenszins opgelost is. De opiatenepidemie is een leerzaam schoolvoorbeeld van een foute aanpak van een maatschappelijk relevant verslavingsprobleem, dat de pan uit swingt.

---