Laten we nu eerst eens kijken naar een aantal types gebruikers, al is het altijd link om mensen in groepen te verdelen. Het is echt niet bedoeld om hulpvragers in een bepaald vakje te stoppen, maar ik hoop dat het kan helpen om enig begrip op te brengen voor de situatie van sommigen onder hen, en ook dat de gebruikers zelf zich in een of ander type kunnen herkennen, om er wellicht iets uit te leren.

Laten we beginnen met het opwekkende effect dat een aantal middelen uitoefenen. Degene die vooral naar die inwerking op zoek zijn, vallen vaak onder de noemer ‘doping.’ Daarmee bedoel ik dat het middel gebruikt wordt om meer te presteren. Vaak krijg je de indruk dat de gebruiker verslaafd is geraakt om een taak vol te houden en zodoende bijvoorbeeld meer geld te verdienen.

Zo ken ik wel een aantal arbeiders die verdovende middelen gebruiken om langere uren te kunnen werken, met name in de transportsector, de horeca en de bouw. En in de prostitutie. Deze middelen werken een stukje opwekkend, maar ook een stukje verdovend, in die zin dat ze helpen een onaangename activiteit toch te verrichten om in het eigen levensonderhoud te voorzien.

Je hebt ook de doping in de sport natuurlijk, waar het middelengebruik helemaal in het teken van betere prestaties, of in het geval van bodybuilders van het uiterlijk staat. Die prestaties of dat uiterlijk vormen het voorwerp van de hunkering of van het diepere verlangen dat het gebruik aandrijft. Je krijgt dan een situatie waarin zich een tunnelzicht ontwikkelt, waarbij alles erop gericht is de dagelijkse routine, waar het gebruik een onderdeel van uitmaakt, in alle omstandigheden verder te zetten.

In de hulpverlening gaat het vaak om hulpvragers die eigenlijk geen vraag naar therapie hebben. Vaak zijn ze redelijk stabiel in hun levensverhoudingen, en zelfs redelijk stug in hun opstelling, zonder daarmee iets negatiefs te willen zeggen. Ze zijn doorgaans niet op zoek naar verandering en wensen geen gepruts aan hun zielenleven. Ik heb gemerkt dat we dat beter kunnen respecteren en dat het geen zoden aan de dijk brengt als je daar gaat in roeren.

Het zijn vaak mensen die om de zoveel tijd zonder omhaal hun voorschrift komen halen. Ze zijn wel in staat tot sociaal contact, onder de vorm van een vriendelijk woord of zo, maar ze hebben geen behoefte aan iemand die in hun hersens gaat zitten pulken. Zo heb ik er toch wel een aantal gekend, waaronder zeer beminnenswaardige lieden, goede huisvaders en echtgenoten, maar je hebt het gevoel dat het contact, hoe vriendelijk ook, toch oppervlakkig blijft.