De UVRM – Van natuurrecht naar mensenrecht

Het verschil tussen natuurwet, natuurrecht & mensenrecht

Leestijd: 2-3 minuten.

Natuurwet, natuurrecht en mensenrechten zijn nauw met elkaar verbonden, maar ze zijn niet hetzelfde. Natuurwet verwijst naar de universele, onwrikbare regels die de fysische wereld en het gedrag van de natuur bepalen, denk bijvoorbeeld aan de wetten van de zwaartekracht. Deze wetten zijn niet te veranderen door menselijk handelen. Natuurrecht, daarentegen, gaat over morele principes en rechten die inherent zijn aan de menselijke natuur, en die boven het door de mens gemaakte recht staan. Dit idee ligt ten grondslag aan de gedachte dat sommige rechten universeel en onvervreemdbaar zijn. Mensenrechten staan dan weer voor de concrete uitwerking van deze ideeën in de vorm van verdragen die door de samenleving worden erkend en beschermd. De Griekse filosofen maakten al het onderscheid tussen ‘physis’ (natuurrecht) en ‘nomos’ (recht door de mensen gemaakt). Het Ius Naturale – ‘het recht dat alle volkeren gemeen hebben’ – van de Oude Romeinen berustte eveneens op het idee dat universele rechten inherent aan de menselijke natuur bestaan. Deze rechten worden beschouwd als ‘van nature gegeven’ en gelden voor iedereen, ongeacht tijd of plaats.

Een internationaal verdrag over mensenrechten

In de zeventiende eeuw, tijdens de Verlichting, kreeg het natuurrecht het karakter van grondrechten die altijd voor elk individu zouden gelden. Denkers zoals John Locke (1632-1704) stelden dat elk mens van nature rechten heeft, zoals het recht op leven, vrijheid en eigendom. De rechten werden vrijheden die voor alle mensen gelden, ongeacht nationaliteit, ras, geslacht, religie, seksuele geaardheid of andere eigenschappen, gebaseerd op morele en ethische principes, maar niet per se ‘van nature’ gegeven. Het is veeleer een cultureel gegeven. De mensenrechten zijn eerder een sociaal contract tussen ons allemaal, om elkaars waardigheid en vrijheid te respecteren.

Drie eeuwen later werden zulke stellingen ook officieel vastgelegd in internationale verdragen en verklaringen, denk aan de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM), aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 10 december 1948. Hoewel de UVRM niet strikt bindend is – het is namelijk geen wet – heeft zij wel een wereldwijde invloed en geldt zij als morele en juridische referentie in de rechtspleging. Bindende VN-verdragen, zoals het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten en het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten berusten op de UVRM. Meer dan negentig grondwetten verwijzen er zelfs expliciet naar.

Mensenrecht is onafhankelijk van overtuigingen

Iedereen heeft het recht om te geloven wat hij of zij wil, maar het is niet juist om je overtuigingen aan anderen op te dringen. Niemand is verplicht in God te geloven, en zelfs gelovigen doen dit op hun eigen manier. Het natuurrecht is gebaseerd op universele principes, geworteld in menselijke rede en ervaring. Het staat volledig los van religieuze overtuigingen en kan ook niet gebaseerd worden op religieuze openbaring. Om ethische en juridische normen vast te stellen die voor iedereen gelden, moeten logische redenering en empirische observatie voldoende zijn. Rechten moeten dus politieke en religieuze verschillen overstijgen.

Mensenrechten zijn een voorbeeld van normen die voortkomen uit het natuurrecht. Deze universele rechten, zoals het recht op leven, vrijheid en gelijke behandeling, zijn gebaseerd op de overtuiging dat elke persoon inherent waardigheid en respect verdient. Ze vormen een fundament voor de rechtvaardige samenlevingen en dienen beschermd te worden door wetten die voor iedereen gelden, ongeacht hun achtergrond of overtuigingen.

Meer lezen:

• De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) is te lezen op de website van Amnesty. Geraadpleegd op 15/9/2024.
• Artikel op de website van Amnesty: Universaliteit en universele waarden. Geraadpleegd op 15/9/2024.
• Artikel op de website van Amnesty: Natuurrecht en mensenrechten. Geraadpleegd op 15/9/2024.

 

Foto: Kinderen bekijken de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Bron afbeelding: Wikimedia Commons.

---