Huiselijk geweld in coronatijden

De komende weken zullen we de blog aanvullen met een aantal interviews die journaliste Karolien Selhorst had met Dirk van Babylon. Per aflevering zullen we een actueel thema behandelen. Het derde in de rij lees je vandaag. Deze keer gaat het over huiselijk geweld in coronatijden.

Door de coronamaatregelen zitten gezinsleden nu noodgedwongen dichter op elkaar waardoor het risico op spanningen en huiselijk geweld groter wordt. Verschillende professionals waarschuwden al voor een toename van huiselijk geweldsincidenten. Die voorspelling lijkt nu ook uit te komen, stelt huisarts Dirk van Babylon vast.

Dirk: “Huiselijk geweld is een thema dat me al jaren nauw aan het hart ligt. Mede omdat ik als huisarts vaak machteloos sta om iemand die in een geweldsituatie zit daaruit te helpen. Vaak gaat het om chronische en langdurige situaties waarvan het verloop grillig is.

De laatste weken lees ik op verschillende media dat het aantal oproepen van huiselijk geweld bij de hulplijnen toeneemt. Door de coronacrisis zitten mensen vaak op elkaars lip in een kleine ruimte en dat drijft de spanningen ten top. Toch vrees ik dat het einde van de tunnel nog niet in zicht is en dat het ergste nog moet komen.”

Hoezo?

“Al die spanningen zijn al wekenlang onder het deksel gebleven en dat deksel dreigt er nu af te vliegen. Ik illustreer dit met een anekdote. Ik kreeg gisteren nog een oproep van een man die me vertelt dat zijn vrouw allerlei klachten heeft en symptomen vertoont zoals druk op de borst enz. Terwijl we aan het praten zijn, hoor ik op de achtergrond kinderen schreeuwen en huilen. Ik zeg dan tegen de man: “Zou het niet aan de stress kunnen liggen dat uw vrouw allerlei klachten heeft?” “Welnee,” zegt de man. “Mijn vrouw kan geen stress hebben, want die is altijd thuis met de kinderen en ze is al weken niet buiten geweest. Ze kan dus ook niet veel stress hebben.” Dat is misschien geen geweldsituatie, maar die man kan zich niet voorstellen dat zijn vrouw dag en nacht met de kinderen zit en dat zij daardoor stress zou kunnen hebben. Ik vind dat een treffende anekdote om te illustreren hoe machteloos ik me soms voel als huisarts. Ik krijg die vrouw niet te spreken en toch moet ik met een oplossing komen om haar te helpen. Het wekenlang opgesloten zitten en het gebrek aan sociaal contact is dus voor veel mensen erg nadelig.”

Komt huiselijk geweld in ‘normale tijden’ ook al veel voor?

“Ja, huiselijk geweld is een groot probleem. We hebben daar meestal geen idee van, omdat het vaak verborgen blijft. De problematiek ligt me nauw aan het hart, omdat ik zelf ook te maken heb gehad met een partner die me jarenlang heeft afgeperst en gepest en dan zit je als slachtoffer met het idee dat je maar moet volhouden. In mijn geval wist ik ondertussen dat mijn toenmalige partner psychotisch en op de rand van schizofreen was. Ik wilde iemand die ziek is, niet in de steek laten. Er kunnen allerlei redenen zijn om in een situatie te blijven zitten, die niet gezond is.”

Maar nu is huiselijk geweld dus nog een groter probleem?

“Ja, omdat we als hulpverlener niet altijd kunnen tussenkomen. Vaak kunnen we met het slachtoffer geen rechtstreeks contact hebben en dat is frustrerend en beangstigend. Bovendien zijn veel kanalen om iets aan het probleem te doen op dit moment niet beschikbaar. Ik vind het dus wel de moeite om de problematiek onder de aandacht te brengen.”

Hoe probeer je ‘in normale omstandigheden’ slachtoffers van huiselijk geweld te helpen?

“Als ik de kans krijg om met de persoon zelf te praten, vind ik het altijd heel belangrijk om in eerste instantie aan die persoon te zeggen dat de situatie waarin hij of zij zich bevindt niet normaal is. Geweld is niet aanvaardbaar. Er is geen enkel excuus voor. Het is niet omdat je bijvoorbeeld een vrouw bent, of getrouwd bent dat je geweld moet aanvaarden.

Veel slachtoffers gaan ook gebukt onder schuld- en schaamtegevoelens. Ze voelen zich schuldig, omdat ze denken dat ze geen goede vrouw of echtgenote zijn bijvoorbeeld. Ze leven ook voortdurend in angst: hoe gaat mijn man gezind zijn als hij thuiskomt, zal het eten niet te zout zijn enz.?  Ze proberen er dus alles aan te doen om te vermijden dat het tot uitbarstingen zou komen. Slachtoffers zitten dus in een vicieuze schaamte- en schuldcirkel. Het is dan ook belangrijk als huisarts dat je hen vertelt dat het hun schuld niet is. En als het je schuld niet is, moet je je ook niet schamen. De paradox is dus dat het slachtoffer zich schuldig voelt en niet de dader. Die laatste gaat vaak zorgeloos door het leven.

Vervolgens moeten we als hulpverlener de slachtoffers de middelen geven om uit hun penibele situatie te geraken. Contact opnemen met een van de hulplijnen (zie artikel 1 en 2) is een goede eerste stap. Het kan ook helpen om een project voor te bereiden om met behulp van allerlei instanties zoals het CAW, de huisarts enz. weg te gaan of om de dader de toegang tot het huis te ontzeggen. In dat opzicht is het juridische artikel interessant. Daarin staan ook een aantal handige tips voor in coronatijden, zoals: maak goede afspraken, ga regelmatig naar buiten, enz. In sommige gevallen zullen die tips echter niet meer volstaan en moet men de politie erbij halen.”

Conclusie: in normale tijden schakel je als huisarts een heleboel hulpinstanties in bij huiselijk geweld, wat nu niet kan?

“Inderdaad, nu zijn we daarin een stuk beperkt. Wat we als huisarts wél kunnen doen en dat is erg belangrijk, is het geweld vaststellen. Bijvoorbeeld als er letsels zijn. Dan maken we daar een attest over op. Dat hoeft niet meteen tot een klacht te leiden, maar de vaststelling kan wel in het dossier blijven en vroeg of laat kunnen we dat als bewijs gebruiken. Temeer omdat slachtoffers vaak niet geloofd worden. Door de coronacrisis heb ik als huisarts vooral via de telefoon gewerkt en kon ik geen letsels vaststellen. Dat is wel een probleem, dat binnenkort hopelijk opgelost wordt. Ten slotte, zijn er ook de vluchthuizen, maar daar kun je maar beter goed voorbereid aan beginnen. Zeker als je kinderen hebt. Een bijkomend probleem is dat veel van die vluchthuizen momenteel gesloten zijn. Bovendien zijn ook de hulplijnen minder goed bemand. Het hele netwerk van opvang dat doorheen de jaren is opgebouwd ligt nu dus plat en dat is bijzonder frustrerend.”

Meer informatie en enkele tips en hulplijnen:

Huiselijk geweld in België in tijden van corona: https://bit.ly/3fdHCzx

Familiaal geweld (in tijden van corona) ‘Blijf in uw kot!’. Maar wat als jouw thuis geen veilige plek is? https://bit.ly/3b5z6zv

Artikel HBVL 4 april 2020: Slachtoffer van huiselijk geweld? Noem codewoord ‘masker 19’ in de apotheek: https://bit.ly/2VV8YTk

 

---