Zijn en worden

Een eeuwig dilemma

Wat we zijn, weten we op grond van onze ervaringen in het verleden. Wat we worden, weten we nog niet. Daarvoor moeten we naar de toekomst kijken, en die is grotendeels onbekend. We kunnen hem wel deels voorspellen, maar we hebben nooit alle sleutels in handen. Je kunt niet altijd alles controleren. Gelukkig maar. Dat maakt het juist boeiend.

Wat we worden, hangt niet alleen af van de kansen die we krijgen vanuit onze omgeving, maar ook van onze eigen wil, waarvan we ons kunnen afvragen in welke mate hij onafhankelijk is. Kunnen we werkelijk keuzes maken in ons leven, die afhangen van onze eigen persoonlijke voorkeur, of zijn we vooraf bepaald en gedetermineerd op een manier die we niet zelf beseffen?

Het is een pertinente vraag die op een bepaald ogenblik in een ver verleden de christenheid gespleten heeft. Als er een almachtig wezen is dat alles vooruit weet en alles kan beslissen, in vergelijking waarmee wij totaal nietswaardig zijn, dan ligt de conclusie voor de hand, dat we zelf weinig in de pap te brokken hebben. We zijn dan als een programma in de computer dat uitvoert wat gevraagd wordt, zonder enige eigen inbreng.

Als ex-katholiek voel ik me meer aangetrokken tot de andere oplossing: de Goddelijke Genade wordt ons aangeboden, en we kunnen die geheel naar eigen inzicht, aanvaarden of verwerpen. De mens is in staat tot een persoonlijke keuze voor het goede en het kwade, en is niet de willoze speelbal van allerlei factoren waarop hij of zij geen invloed heeft.

Als die vrije keuze er niet zou zijn, dan was er ook geen verantwoordelijkheid voor de eigen daden, en ben je niet meer aansprakelijk voor de keuzes die je maakte, aangezien die vastliggen, wat je er zelf ook zou mogen van denken. Als er geen keuzemogelijkheid is dan is er ook geen zedelijke houding meer nodig.

Ik geloof dat er wel een mogelijkheid is een heilzame invloed op onze omgeving uit te oefenen. Dat we kunnen en moeten ernaar streven en dat we daarvoor inspanningen moeten doen. Daardoor kunnen we wel iets betekenen. En is het leven niet zinloos.

---