1985 – Van homo-emancipatie naar angst voor een backlash

De eerste jaren hiv in de dokterspraktijk

In de vroege jaren tachtig, midden in de aidsepidemie, staat Dr. Peter van Breusegem aan het begin van zijn carrière als huisarts. Hij aarzelt. De opening van zijn eerste praktijk – samen met een andere huisarts – baart hem zorgen, omdat hun geaardheid misschien mensen zou kunnen afschrikken. Al snel kwamen er ook aidspatiënten in zijn spreekkamer terecht. Iets waar hij als jonge arts niet op voorbereid was en wat hem confronteerde met het lot van jonge mensen die besmet raakten met hiv.

In dit artikel vertelt Peter over de start in zijn praktijk in Ukkel, middenin de aidsepidemie.

Een leerzame tijd, vol onzekerheden

Het was eigenlijk een leerrijke tijd, al voelde dat toen meer aan als chaos. Ik was nog niet zo lang uit de kast gekomen, en veel twijfels en uitdagingen kwamen op me af.

Aan de ene kant stond ik voor persoonlijke onzekerheden, omdat ik net in mijn eigen huisartsenpraktijk begon en me afvroeg of het allemaal wel zou lukken.

Aan de andere kant zou ik in die praktijk weldra de eerste aidspatiënten ontvangen. Dat was even schrikken, want plots zat er iemand voor me met een levensbedreigende ziekte. Het enige wat ik kon doen, maar daar moest ik nog achter komen, was correcte informatie over de diagnose en een luisterend oor bieden.

Het opbouwen van een vertrouwensrelatie met de patiënt kwam centraal te staan, een vaardigheid die in mijn opleiding overigens altijd stiefmoederlijk behandeld was geweest. Het is een les geweest die me mijn hele verdere carrière heeft geholpen in heel wat andere vlakken.

Angst voor vooroordelen bleek onnodig

Ik startte samen met een andere huisarts die ook homo was onze praktijk op in Ukkel. Dat was begin jaren tachtig, en we waren toen allebei ongerust dat mensen ons gingen veroordelen of zelfs gingen mijden omwille van onze geaardheid. Dat mag vreemd klinken, maar toen was dat de realiteit. De aidsepidemie had bij

Ik was toen bezorgd, dat ga ik niet ontkennen… maar uiteindelijk bleek die angst onnodig: ik besloot om aan de slag te gaan en te kijken hoe het liep. Eerlijkheidshalve moet ik toegeven dat er nooit opmerkingen zijn gekomen. In Brussel heerste een sfeer van iedereen moet maar zien wat hij doet. Vlaanderen was toen nog niet zover.

Doen of er niets aan de hand is, gewoon mezelf zijn zonder mijn geaardheid in de verf te zetten. Als mensen ernaar vroegen, dan was ik daar – in alle openheid – eerlijk over. En dat had blijkbaar een positieve impact, het leek bij veel patiënten een gevoel van vertrouwen te creëren. Dat moet van twee kanten komen.

Het belang van wederzijds vertrouwen bij dokter en patiënt

Als huisarts bouw je een persoonlijke relatie op met je patiënt. Het psychologische aspect van een consultatie kan je niet onderschatten. Toen ik mijn eerste aidspatiënten over de vloer kreeg, merkte ik al snel dat deze mensen niet alleen met de medische aspecten van de ziekte worstelden, maar ook met gevoelens van schaamte of schuld, met hun geaardheid, spanningen binnen de familie …

Ik zag bijvoorbeeld mensen die besmet waren geraakt met het hiv-virus en uit angst pas heel laat hulp zochten, waardoor ze kostbare kansen om de ziekte te vertragen, hadden gemist.

Sommige patiënten werden uitgesloten uit de familie vanwege de misvattingen rondom de ziekte waar men in Vlaanderen eigenlijk niet openlijk over durfde te praten.

Ik luisterde naar alle verhalen en probeerde de mensen te ondersteunen waar mogelijk, ook al kon ik hen op dat moment geen pilletje voorschrijven dat hun problemen zou verlichten of hen zou genezen.

Een ethisch dilemma bij de eerste patiënt

Eén van mijn eerste patiënten, Hubert*, confronteerde me al dadelijk met een ethisch dilemma: het was een man die aids opgelopen had in Congo, maar niet wilde dat zijn vrouw hiervan op de hoogte was. Dit bracht me als huisarts in een erg lastige positie, omdat ik gebonden was aan medisch beroepsgeheim, maar ook de verantwoordelijkheid voelde om de vrouw te beschermen.

Ik worstelde met de vraag of ik het moest vertellen en wist toen zelf niet goed waar de grens lag tussen geheimhouding en verantwoordelijkheid. De complexiteit van medische ethiek en de balans tussen respect voor de patiënt en zorg voor anderen leidt tot morele dilemma’s waar geen eenvoudige oplossing voor bestaat.

Het verhaal van Hubert* lezen? In deze blog vertelt Peter zijn verhaal.

Verteld door Peter van Breusegem. Geschreven door Hanna Brems.

Aids. Praat Erover. Vooraf.