Ontslaving: marketing

Opiaten slaan altijd aan bij de bevolking, zoals ook de firma Bayer heeft kunnen merken die in 1898 volstrekt legaal heroïne op de markt bracht, onder exact die merknaam. Dat is waar het woord vandaan komt. Van het Latijnse woord voor held.

Heroïne werd tijdens de Belle Epoque, voorafgaand aan de eerste wereldoorlog, een marketingsucces avant la lettre. Als je een keer een klant hebt en die wordt verslaafd, nou dan hou je de klant, want die blijft terugkomen voor meer. Iedere keer rinkelt de kassa. Dat hebben ze nu ook in Amerika geweten met die sterke industriële pijnstillers.

De eerlijkheid gebiedt erbij te vertellen dat er in die jaren aan weerskanten van de Atlantische oceaan een bewustwording is gekomen over, van, voor pijn en pijnbeleving bij patiënten met allerlei chronische of uitzichtloze pijnsyndromen. Voor de eeuwwisseling gingen we schroomvallig om met de producten die we toen hadden, waaronder morfine zelf lange tijd als de standaard gold. Vaak waren we te gierig ermee.

Nu zal iedere arts stilaan wel akkoord gaan dat doeltreffende pijnstilling een noodzaak is. In palliatieve omstandigheden bijvoorbeeld is er toch een kentering gekomen in de geesten, dat het onmenselijk is iemand pijn te laten lijden. Symptoombestrijding is in het kader van de laatste levensfase, wanneer een oorzakelijke remedie niet meer mogelijk is zoals in het geval van uitgezaaide kanker, van essentieel belang, en soms het enige wat we nog doen kunnen.

Einde vorige eeuw waren we als artsen zuiniger met opiaten, maar er komen nu eenmaal gevallen voor van patiënten met verschrikkelijke pijn voor wie we geen betere middelen hebben dan morfine en zijn afgeleiden. Wanneer wij geen ander middel hebben om uitzichtloos lijden te verhelpen, mogen we niet aarzelen.

Nog altijd zijn er situaties waar we nog steeds niet beter hebben gevonden dan dat oude morfine, dat we te danken hebben aan een Duitse apotheker. Friedrich Sertürner (1783 – 1841), die de alkaloïde in 1804 zuiverde uit opiumpasta. Het was de eerste keer dat iemand een werkzame stof in pure, scheikundige vorm uit een plant kon halen. Bovendien schreef hij daar een wetenschappelijk artikel over, voor zijn tijd merkwaardig precies in het beschrijven van het distillatieproces, en het resultaat ervan: een wit poeder met bijzondere eigenschappen als het ingenomen wordt.

Hij probeerde het eerst uit op loslopende honden en vervolgens op zichzelf en hij gaf deze stof de naam Morphium, waarvan morfine is afgeleid, naar de Griekse god Morpheus.

---