Overdag de arts, ‘s nachts de auteur

Overdag de arts, ’s nachts de auteur

Peter als Peter.

En Peter als Dirk.

Een week geleden voerden Peter en ik een lang interview. Ons doel was om over de website, de voet van Pasquino, te praten, maar we raakten in een diep gesprek over schrijven. Over schrijven als arts en als auteur. We praatten over taboeonderwerpen aankaarten, over de worstelingen van de geestelijke gezondheidszorg, over de problemen in de samenleving en over hoe dit opgelost zou kunnen worden. Hieronder volgt een eerste deel van ons gesprek: we praten over het auteurschap van Peter, en hoe hij – zoals hij het noemt – ‘in de herfst van zijn leven’ nog iets wil communiceren naar de buitenwereld, taboes rond druggebruikers, sociale fenomenen of euthanasie wil doorbreken.

Peter Van Breusegem, Dirk van Babylon.

Een hobbelige levenswandel

Om te beginnen… een korte introductie misschien?

Ik ben arts en auteur. Begonnen als beide, dan overgeschakeld naar enkel het schrijven, en dan opnieuw naar arts en auteur. Ik heb in de jaren tachtig een aantal jaren kunnen genieten van een zekere literaire belangstelling. Door allerlei omstandigheden en verhalen is daar echter een einde aan gekomen en verloor ik de aandacht in de wereld van de literaire clubjes, uitgeverijen en boekenbeurzen.

Hoe begon dat schrijven toen juist?

In 1986 wilde ik me enkel nog bezighouden met literatuur enerzijds en activisme, meer specifiek aidsactivisme, anderzijds. Ik stapte toen uit de huisartsenpraktijk waar ik al een tijd werkte en ging me volledig focussen op de twee dingen.

Toen in de jaren tachtig de aidsepidemie opkwam, was de hele wereld gechoqueerd. Ik voelde me niet lekker bij al het nieuws dat ik toen zag en hoorde, en wilde me er daarom meer mee gaan bezighouden. Zo is dat begonnen. Het activisme enerzijds, het schrijverschap anderzijds. Begin jaren negentig raakte ik echter in de financiële problemen. Ik vond geen uitgever meer voor mijn manuscripten en raakte stilaan in wat schulden. Om die reden ben ik weer in de geneeskunde gestapt.

Manuscripten in de la, verhalen in het hoofd

Mijn hele carrière is dus wat ‘getreiter’ geweest tussen de arts en de schrijver. De arts heeft uiteindelijk gezegevierd. Arts zijn is een job die, in zekere zin toch, veeleisend is en die je echt opslorpt. Het was moeilijk voor me om daar nee tegen te zeggen, want je ziet mensen met noden en je weet dat jij ze kan proberen te helpen.

Op die manier kwam ik terecht in een situatie waar ik overdag arts was, en ’s nachts auteur. De schrijversrol kon ik namelijk ook moeilijk loslaten. Jarenlang was er voor de auteur weinig vooruitzicht om – om met Multatuli’s woorden te spreken – ‘gelezen te worden’. Schrijven en gelezen worden, is een innerlijke behoefte, maar je moet je ook de vraag stellen: zitten mensen op mijn schrijfsels te wachten? Misschien niet. Een auteur is iemand die altijd iets wil meedelen, iets moet communiceren, maar als hij enkel met inkt zit, is er een probleem: ik schreef heel veel, maar uiteindelijk belandde alles wat ik neerpende in de la. Niemand keek naar de schrijfsels om, en ik vond zelf ook geen manier om ze onder de aandacht te brengen.

Toen het internet langzaamaan opkwam, leek het mij een prima idee om dat medium te gaan gebruiken: ik zou onafhankelijk worden van de uitgeverij, die uiteindelijk ook een industrie met van alle vereisten is. Om iets te kunnen publiceren, moet je je af kunnen bijten van je werk. Het zal altijd anders gepubliceerd worden dan hoe jij het schreef. Je moet je afvragen: hoe ga ik daarmee om? Dan duikt de vraag van de artistieke integriteit op. Als je allerlei compromissen moet sluiten, aanpassingen moet doen van de uitgeverij, tja…

Ik dacht toen: ik ga mijn dingen op het internet zwieren. Intellectueel en spiritueel gezien was dat zeer bevrijdend. Iets publiceren kost gigantisch veel tijd, op het internet verloopt dat vlotter en gelden de strikte regels van de uitgeverij niet.

Uiteindelijk doe je zo iets ook niet voor het geld. Het is de arts die de schrijver in leven houdt. Ik publiceer op het internet zonder dat ik aan iemand moet vragen: mag het? Het is een groot bord spaghetti, dat wel, met allemaal dingen door elkaar, en ja, het uiteindelijke doel is wel toch nog steeds om een boek te publiceren, maar ondertussen verschijnt alles ook op mijn website, en niet in een stoffige la. Samen met Karolien ben ik nu ook nog wel bezig met een boek over drugs. Dat zou een mogelijkheid zijn om die carrière van schrijver opnieuw te boosten. Misschien is het een beetje een wanhoopspoging: de schrijver in mij nog een kans geven, in de herfst van mijn leven.

De verhalenwereld: het overbrengen van een boodschap

U bent dus eigenlijk gaan schrijven om een boodschap via literatuur de wereld in te sturen? Het was eigenlijk dadelijk meer dan een hobby?

Ik werd arts door mijn ouders, vooral door mijn moeder die zo ziek was. Ik ben er dankbaar voor, maar boeken fascineerden me en ik heb altijd naar schrijven verlangd: andere verhalen, andere realiteiten waar ik veel uit kon leren om mijn eigen leven vorm te geven. En ja, dan begon ik steeds meer te denken: ik wil het toch kunnen om boeken te schrijven om jonge of oude mensen te helpen hun leven een doel te geven, om hun potentieel te ontdekken. Dat verlangen is voor een stuk ook een soort van dankbaarheid voor wat de literatuur me als kind gegeven heeft. Ik dacht steeds meer: ik heb misschien toch iets te zeggen. Maar zoals ik al zei, je moet je afvragen: wie heeft daar iets aan? Hoe kom ik ertoe om mijn boodschap dan op zo’n manier te verpakken dat het ook succes heeft.

Waar ik het voor doe, is voor het krijgen van feedback. Het mooiste wat me kan overkomen, is dat iemand me komt zeggen: “ik heb er iets aan gehad, bedankt.”

Nu, succes is relatief. Mij gaat het niet om hoge oplagen of inkomsten binnen te halen. Waar ik het voor doe, is voor het krijgen van feedback. Het mooiste wat me kan overkomen, is dat iemand me komt zeggen: “ik heb er iets aan gehad, bedankt.” Ik hoef mij nu, dankzij mijn blog bijvoorbeeld, niet meer te plooien naar wensen van anderen, naar bepaalde verwachtingen, en ik heb nog steeds het gevoel dat ik nog een aantal dingen te vertellen heb… over mijn ervaringen, over wat wel gelukt en wat niet gelukt is doorheen de jaren, over wat ik gezien heb. Ik wil praten over topics die me na aan het hart liggen: geweld; pesten op het werk, thuis en in de maatschappij; sociale fenomenen; drugs… en zeker ook niet te vergeten: euthanasie. Ik ben namelijk ook opgeleid tot lijfarts en ik vind euthanasie toch wel een thema waarvan ik voel dat er veel vragen over zijn, waar veel mensen naar op zoek gaan en nood hebben aan informatie.

Weg met taboes: de problematiek behapbaar neerpennen

Ik merk ook dat die dingen die u aankaart, dat daar nog niet veel over geschreven is vanuit de blik van een arts die zich richt tot ‘de gewone mens’. U wil al die dingen, waar toch vaak ook nog steeds een taboe over heerst, naar de patiënt overbrengen, zonder duur jargon, op een ‘gewone’ informatieve manier. Geschreven vanuit de ervaring, verteerbaar voor de lezer.

Ja, maar dan komen we eigenlijk meteen bij de vraag over het doelpubliek. Ik zou inderdaad ook een heel moeilijk boek kunnen schrijven over euthanasie. Of zeer veralgemenend de lezer meer kennis proberen bij te brengen, maar wat ik dus probeer te doen is informatie te verstrekken die leesbaar en aangenaam om te lezen is voor mensen die geen arts zijn, maar die wel interesse hebben in de problematiek, door ervaring bijvoorbeeld. Denk aan de drugsthematiek: een boek voor gebruikers zelf, die misschien ook vragen hebben, en ook voor de omgeving van die mensen: familie, vrienden, hulpverleners – niet alleen artsen maar ook sociale assistenten of mantelzorgers die geconfronteerd worden met een probleem van afhankelijkheid.

Wat drugs betreft zijn er heel wat moraliserende teksten in de omloop. Informatie waar er gezegd wordt hoe slecht druggebruik is en waarom je moet stoppen. Daar schiet je echt niet mee op en dat verandert eigenlijk niks. We moeten kijken naar de oorzaak van het gebruik. Drugs worden vaak gebruikt om meer controle op het leven te kunnen krijgen, om prestatievermogen te verhogen, om zich in het algemeen beter te voelen. Het gebruik ervan is uiteraard schadelijk, maar we moeten weg van die moraliserende toon. Als ik er over schrijf, dan hoop ik dat omstaanders het onderwerp beter gaan begrijpen en minder verwijtend of bevooroordeeld gaan zijn. Weg met de waardeoordelen. Loskomen van het defaitisme.

Defaitisme?

Wel, verslaafden zijn vaak als het ware gedemoraliseerd in de samenleving. Er wordt neergekeken op hen, terwijl we eigenlijk de rode loper moeten uitrollen voor diegenen die besluiten hulp te zoeken. Vaak worden deze mensen ontmoedigd doordat er allerlei voorwaarden aan professionele hulp gekoppeld wordt, zoals afgekickt zijn om opgenomen te kunnen worden, bijvoorbeeld. We spannen de kar voor het paard als we zeggen dat mensen pas een maanden- of jarenlange behandeling voor hun probleem kunnen krijgen wanneer ze niet meer afhankelijk zijn van drugs. Dat klopt toch ook niet helemaal?

We moeten de rode loper uitrollen voor diegenen die besluiten hulp te zoeken, in plaats van op hen neer te kijken vanwege hun problematiek.

Ik heb al die jaren een gevoel van onrechtvaardigheid, van teleurstelling en woede gehad, dat mensen worden afgewezen omwille van hun problematiek. Datzelfde gevoel had ik ook toen ik in de jaren tachtig aan het aidsactivisme begon. Het feit dat de slachtoffers, aanvankelijk vooral homoseksuelen, gediscrimineerd werden, scheef werden bekeken omwille van de nieuwe ziekte, riep bij mij een gevoel van frustratie op. De onaanvaardbare manier waarop sommigen toen behandeld werden, maakte me woedend. Dat moet bij mij toen de trigger geweest zijn om met het activisme te starten, denk ik.

Is het dan ook uw doel om met datgene wat u schrijft ook zulke taboes te doorbreken? Ik heb al gemerkt dat u ook op de website zulke dingen aankaart.

Ja, mijn bedoeling is om te streven naar een mentaliteitsverandering in onze samenleving ten opzichte van hulpbehoevenden. Er is op dit moment wat de zorg betreft een discrepantie tussen aanbod en vraag. Door dat onevenwicht is het eigenlijk zo dat het niet meer de hulpvrager is die nog kan bepalen hoe hij professionele hulp krijgt, het gaat nu vooral om de hulpverlener die criteria gaat stellen en de touwtjes in handen neemt. De hulpvrager wordt over het hoofd gezien omdat er eenvoudigweg een teveel aan hulpvragers en een te weinig aan hulpverleners is. Dat is iets wat ik wil neerschrijven. Het is nodig om te praten over zulke problematieken. Dan bedoel ik uiteraard de problematiek waarmee de patiënt kampt, maar evenzeer de problematiek in onze samenleving: tekort aan kwalitatieve (psychische) gezondheidszorg, verkeerde of weinig communicatie tussen patiënt en hulpverlener, schaamte over of onbespreekbaarheid van bepaalde zaken… noem maar op.

Dan neem ik mijn pen te hand. Tijd om hierover in gesprek te gaan…