Scheppende vriendschap

De kracht van de verbeelding

Huug Van Gompel heeft op LinkedIn mijn aandacht getrokken op Ralph Waldo Emerson (1803 – 1882), zowat de grondlegger van de Amerikaanse literatuur in de eerste eeuw van de Verenigde Staten, tussen de Onafhankelijkheidsoorlog (1755-1783) en de Burgeroorlog (1861-1865). Een eeuw waarin de wereld veranderde. De criticus Harold Bloom noemt Emerson de belangrijkste negentiende-eeuwse Amerikaanse prozaschrijver, navolger van Goethe en de voorloper van Nietzsche.

Het mag krachtig klinken, maar het is er niet zoveel over. Het boek van Dr. Jeroen Lutters “De scheppende rede” ontleent zijn titel aan het gedachtegoed van Emerson. De creatieve verbeelding is het betrouwbare kompas van de scheppende mens die volop in de natuur staat en er een onderdeel van is.

Je kunt het zien als een bevrijding van onszelf als individu van allerlei beperkingen en misvattingen die her en der postgevat hebben. Onze scheppende kracht is een teken van hoop. Het is een uiting van een onderliggende levenswil die opwelt uit de natuur en zich in cultuur uit. De mens als enkeling, elk in zijn eigen leefwereld, staat daar tussenin.

De scheppende rede, om met Lutters en Emerson te spreken, is doorgaans niet alleen ons beste redmiddel voor allerlei dagelijkse problemen die ons belagen, maar meet zich ook met de bovennatuurlijke vraag naar de zin van het bestaan. We kunnen aan de schepping iets toevoegen met behulp van onze verbeelding.

Vroeg of laat komt toch Immanuel Kant (1724 – 1804) om de hoek kijken met zijn categorische imperatief. Is hetgeen we als individu doen wel ethisch verantwoord? Zijn wij niet iets verplicht aan de gemeenschap, die ons opbracht en voedde? Moet ons handelen niet in overeenstemming zijn met de eerbied die we anderen verschuldigd zijn?

Ik schrijf dit, omdat ik behoorlijk onder de indruk ben van een boek dat onlangs in de Kristalpaleisreeks voor eigentijdse filosofie verscheen, en dat ik niet genoeg kan aanraden: “Over vriendschap – De praktische filosofie van Kant”. Ik ken de auteur – Donald Loose – persoonlijk, maar dat maakt me niet partijdig. Ik vind het een heel goede introductie tot wat Kant over het onderwerp geschreven heeft, dat ook vandaag nog geldig en toepasbaar is.

De vriendschap kan behoorlijk tot de verbeelding spreken en scheppende kracht vrijmaken.

Photo Credit: Author of original photo: Eugenio Hansen, OFS / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)