Spring naar de inhoud

Racisme in opera – vrouwelijke personages in Madama Butterfly & Turandot

Racisme in opera – vrouwelijke personages in Madama Butterfly & Turandot

Vrouwelijke personages in Madama Butterfly en Turandot

Triggerwaarschuwing: onderstaande tekst bevat verwijzingen naar zelfmoord. Contacteer de Zelfmoordlijn via 1813 of via www.zelfmoord1813.be als je worstelt of met vragen zit.

Madama Butterfly (1904), een ander meesterwerk van Puccini, contrasteert sterk met zijn Turandot (1924). Waar Turandot zich afspeelt in een soort van tijdloze sprookjeswereld, met centraal de transformatie van een ijskoude prinses tot een kwetsbare vrouw – zij het via een bedenkelijk proces van mannelijke verlossing – situeert Madama Butterfly zich concreet in het negentiende-eeuwse Japan, in een historisch en cultureel gedefinieerde context, dus. In plaats van koninklijke pracht en mythische allure, draait Madama Butterfly om een intiem en tragisch realisme: een jonge vrouw verpletterd door patriarchale macht. Het zijn contrasten die Puccini’s veelzijdigheid benadrukken.

Het verhaal van Madama Butterfly

Madama Butterfly’s hoofdpersonage, Cio-Cio-San, is een vijftienjarig Japans meisje dat naïviteit, toewijding en kwetsbaarheid uitstraalt. Ze wordt verliefd op de Amerikaanse marine-officier, luitenant Pinkerton, en laat zich door hem verleiden met de droom van een gezamenlijke toekomst. Gedreven door onwankelbare liefde en loyaliteit trouwt ze met hem. Na zijn vertrek naar Amerika, blijft Cio-Cio-San jarenlang hopen en wachten op zijn terugkeer.

Wanneer Pinkerton eindelijk terugkeert, is het niet om Cio-Cio-San in de armen te sluiten. Hij is nu getrouwd met een Amerikaanse vrouw. Diep bedroefd rest het meisje niets anders dan de ultieme opoffering. Haar tragische einde markeert een afdaling in de menselijke tragedie, waar alleen de dood als enige uitweg wordt gezien. Om haar verloren eer en ondraaglijke zielenpijn te beëindigen, kiest Cio-Cio-San wanhopig voor seppuku, een traditionele Japanse vorm van zelfdoding. In haar laatste momenten bidt ze om vergeving en hoop op vrede. Haar zoontje laat ze achter, in de handen van Pinkerton en Kate.

Madama Butterfly schetst zo niet enkel een portret van persoonlijke wanhoop, maar ook van culturele en emotionele ontheemding, in die zin dat iemand vervreemd raakt door de botsing tussen de eigen Japanse cultuur en de westerse wereld. Cio-Cio-San kan bovendien ook gezien worden als slachtoffer van het paternalisme: Pinkerton ziet haar niet als een gelijkwaardige partner, maar als een exotische, jonge vrouw die hij naar zijn hand kan zetten. Hij sluit een ‘huwelijk’ dat hij beschouwt als tijdelijk en niet serieus, terwijl Cio-Cio-San dit wel als een levenslange verbintenis ziet. Het arme meisje beschikt over een dichterlijke verbeelding die haar kwetsbaar maakt. Ze ontroert de toeschouwer, omdat ze een zekere waardigheid draagt terwijl ze gevangen lijkt in de macht van mannen en maatschappelijke structuren. Toch toont ze ook momenten van eigen wil en maakt ze morele keuzes die haar karakter complex en menselijk maken.

Tijdens de aria ‘Un bel dí vedremo’ uit Cio-Cio-San haar verlangen om haar geliefde, Pinkerton, weer te zien (The Royal Opera, Ermonela Jaho als Cio-Cio-San). Bron: YouTube.

 

Gelaagde personages, maar ook erg stereotiep

Misschien was Puccini in bepaalde opzichten zijn tijd vooruit door vrouwelijke personages met diepgang en emotionele gelaagdheid op de scène te brengen. De vrouwen in zijn opera’s bieden namelijk een indrukwekkende emotionele gelaagdheid, maar blijven toch verankerd in problematische stereotypen, vooral binnen een oriëntalistische context. Denk aan Cio-Cio-San als kwetsbare geisha in Madama Butterfly of de ongenaakbare Turandot als ijskoningin of als femme fatale in Turandot. De vrouwen weerspiegelen de exotische en geromantiseerde blik van het westerse oriëntalisme, wat nog steeds discussie oproept. Vooral vrouwen uit het Verre Oosten hebben lang geworsteld met deze archetypes, die vaak vereenvoudigde beelden van hun identiteit uitdragen.

Cancelen lijkt me niet het beste idee, maar probleemloos zal het opvoeren van deze opera’s wellicht niet meer worden. Wereldwijd kunnen liefhebbers van de prachtige muziek genieten, en zich hopelijk vragen stellen over de beeldvorming en ons koloniaal verleden, om van de vrouwenemancipatie nog te zwijgen.

Meer weten?

Lees het verhaal van Turandot in mijn vorig artikel: (interne link)

Via de website van Royal Ballet & Opera kan je (tegen betaling) de opvoering van 2022 bekijken. Geraadpleegd op 19/11/2024.

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.